Encyklopedia Solidarności Romaszewski Zbigniew - Biogramy -

Zbigniew Romaszewski, ur. 2 I 1940 w Warszawie, zm. 13 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 2014 tamże. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Fizyki (1964), w 1980 doktorat.

W 1955 jako uczeń LO w Kole ZMP, w 1956 w okresie Października ’56 inicjator jego rozwiązania; uczestnik organizowanej przez „Po Prostu” ogólnopolskiej konferencji nt. perspektyw ruchów młodzieżowych. 1964-1983 zatrudniony w Instytucie Fizyki PAN. W 1967 współinicjator akcji zbierania podpisów pracowników naukowych w obronie Adama Michnika zawieszonego w prawach studenta na UW. Od 1976 współpracownik KOR, organizator zbiórek pieniędzy dla represjonowanych robotników Radomia i Ursusa (w grupie Mirosława Chojeckiego), po jego zatrzymaniu (1 X 1976) przejął (z żoną Zofią Romaszewską) organizację wyjazdów do Radomia; inicjator kierowanych do prokuratury skarg na pobicia i nieludzkie traktowanie uczestników protestu radomskiego Czerwca ’76. 18 IX 1977 sygnatariusz Deklaracji Ruchu Demokratycznego, od X 1977 członek KSS KOR, kierownik (z żoną) Biura Interwencyjnego KOR, następnie KSS KOR dokumentującego przypadki łamania praw człowieka. Od 1977 stały współpracownik niezależnego miesięcznika „Głos”. W I 1979 delegowany przez KSS KOR wyjechał do Moskwy, aby podczas spotkania z Andriejem Sacharowem i jego współpracownikami nawiązać współpracę opozycji obu krajów, do podpisania pierwszych wspólnych wystąpień: w obronie dysydentów czechosłowackich i ws. Katynia, nie doszło na skutek aresztowań w środowisku opozycji rosyjskiej. 2 IX 1978 uczestnik spotkania z czołowymi działaczami czechosłowackiej Karty 77 (m.in. z Václavem Havlem) w Karkonoszach na granicy polsko-czechosłowackiej. W I 1980 członek (z Ludwikiem Cohnem, Edwardem Lipińskim, Anielą Steinsbergową) Komisji Helsińskiej KSS KOR. We IX 1980 główny redaktor dokumentu ''Raport Madrycki. O przestrzeganiu praw człowieka i obywatela w Polsce''. Wielokrotnie zatrzymywany na 48 godz., poddawany rewizjom.

W VIII 1980 aresztowany, zwolniony na mocy Porozumień Sierpniowych. Od IX 1980 w „S”, szef Komisji Interwencji i Praworządności MKZ, następnie Regionu Mazowsze; wiosną 1981 reprezentant strony związkowej w rozmowach z rządem ws. rehabilitacji osób represjonowanych po Czerwcu ’76 w Radomiu; w VI 1981 delegat na I WZD Regionu Mazowsze, członek Prezydium ZR, delegat na I KZD, członek KK.

Od 13 XII 1981 w ukryciu; wiosną 1982 organizator (z żoną) pierwszego podziemnego Radia „S” (pierwsza audycja 12 IV); 8 V 1982 współtwórca (ze Zbigniewem Bujakiem, Zbigniewem Janasem i Wiktorem Kulerskim) RKW Mazowsze; współpracownik MRKS, w VI 1982 inicjator akcji uwolnienia Jana Narożniaka przebywającego w szpitalu przy ul. Banacha w Warszawie pod nadzorem SB. 29 VIII 1982 aresztowany, 17 III 1983 skazany w procesie Radia „S” wyrokiem Sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego na 4,5 roku więzienia, osadzony w AŚ Warszawa-Mokotów, w trakcie odbywania wyroku sądzony w procesie KSS KOR, w VII 1984 zwolniony na mocy amnestii (sprawa uwolnienia „jedenastki”). Po wyjściu zatrudniony w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie jako redaktor „Acta Physica Polonica”. W XII 1984 autor Listu w obronie represjonowanych w ZSRS dysydentów Jeleny Boner i A. Sacharowa. 3-10 XI 1985 główny organizator Tygodnia Więźnia Politycznego; współzałożyciel (z żoną) i prezes Polskiego Funduszu Obrony Prawnej. 1986-1989 szef działającej jawnie Komisji Interwencji i Praworządności „S”. 6 VII 1987 sygnatariusz deklaracji Kręgu Przyjaciół Solidarności Polsko-Czechosłowackiej. 25-28 VIII 1988 uczestnik Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka w parafii św. Maksymiliana Kolbego w Krakowie-Mistrzejowicach. W VIII 1988 uczestnik spotkań opozycji polskiej i czechosłowackiej w Karkonoszach.

Od 1988 członek KKW i KO przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie, w 1991 w Prezydium Komitetu. W 1989 podczas obrad Okrągłego Stołu ekspert w podzespole ds. reformy prawa i sądów. 1989-2011 senator RP, kolejno: z listy KO „S”, niezależny, „S”, ROP, Blok Senat 2001, PiS; 2007-2011 wicemarszałek Senatu. Od 2011 członek Trybunału Stanu. W 1990 w ramach Fundacji Praw Człowieka z żoną i współpracownikami przy współudziale litewskiego Sąjūdisu współorganizator II Międzynarodowej Konferencja Praw Człowieka w Leningradzie (ZSRS), w 1998 III Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka w Warszawie. W 1992 przez 2 tyg. przewodniczący Komitetu ds. Radia i Telewizji. W II 1997 w Groznym uczestnik uroczystości zaprzysiężenia prezydenta Czeczeńskiej Republiki Iczkerii Asłana Maschadowa. 3 V 2000 współorganizator (z żoną) wystawy „Plakat i historia” na Kubie (wystawa antytotalitarna w wymowie, wywołała gwałtowną reakcję kubańskich władz komunistycznych).

Laureat Nagrody Praw Człowieka Fundacji Aurora przy Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii (1987). Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Za Zasługi dla Litwy (2008).

29 V – 13 XII 1974 rozpracowywany przez Wydz. IV Dep. II MSW w ramach SOS krypt. Rodzina; 2 III 1977 – 26 X 1989 przez Wydz. III/III-2 KS MO/Wydz. IX/II Dep. III MSW w ramach SOS/SOR krypt. Graf. Ponadto SOR Gracze, Maniacy, Zlot i in.

Mirosława Łątkowska|Adam Borowski