Encyklopedia Solidarności Frankowski Edward Marian, ks., - Biogramy -

Edward Marian Frankowski, ks., ur. 15 VIII 1937 w Kępie Rzeczyckiej k. Stalowej Woli. Absolwent Wyższego Seminarium Duchownego w Przemyślu; święcenia kapłańskie (1961); absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1975), doktorat z socjologii tamże (2005).

1961–1964 wikariusz w parafii Narodzenia NMP w Hyżnem k. Rzeszowa, 1964–1967 Wniebowzięcia NMP w Jaśle; 1967–1975 proboszcz w parafii Matki Bożej Różańcowej w Chyłach (Stalowa Wola-Południe), 1975–1978 św. Floriana w Stalowej Woli, 1978–1992 MBKP tamże.

W I – II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. i V 1980 zaangażowany w obronę więźnia politycznego Jan Kozłowskiego; sygnatariusz oświadczenia Komitetu na Rzecz Obrony Jana Kozłowskiego (V 1980).

W VIII 1980 wspierał uczestników głodówki w parafii MBKP w Stalowej Woli (Janusz Bazydło, Janusz Krupski, Jan Stepek, Stanisław Sudoł, Marek Zieliński) protestujących na znak solidarność ze strajkującymi robotnikami Wybrzeża; domagających się uwolnienia J. Kozłowskiego oraz wydania pozwoleń na budowę nowych obiektów sakralnych w Stalowej Woli.

 Od IX 1980 wspierał „S”. Inicjator utworzenia filii KUL w Stalowej Woli, 1981 członek Komitetu Organizacyjnego Budowy Filii KUL tamże.

Po 13 XII 1981 organizator pomocy dla internowanych, uwięzionych i ich rodzin; 1982–1989 organizator i celebrans mszy za Ojczyznę; współtwórca Komitetu Pomocy Internowanym i Aresztowanym, Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy, struktury kościelne, faktycznie posiadające charakter stowarzyszeń, których celem było wzmocnienie moralne i rozwój duchowy pracujących, a także pobudzenie ich do aktywności w życiu zawodowym i społecznym. Ich działalność nie zawsze była całkowicie jawna. Pierwsze DLP powstały w 1973, szczególny rozkwit tych struktur, często przy współudziale laikatu, nastąpił w okresie stanu wojennego i delegalizacji „S”, co wynikało z bieżących potrzeb – głównie pomocy internowanym działaczom związku, ale także np. potrzeby wspólnotowości czy dalszego samokształcenia po zawieszeniu działalności kursów organizowanych w ramach tzw. Uniwersytetu Latającego. Zazwyczaj opiekunami duszpasterstw byli księża diecezjalni: proboszczowie albo delegowani do tej pracy wikariusze, np. Jerzy Popiełuszko, który od I 1979 pełnił posługę jako duszpasterz średniego personelu medycznego w archidiecezji warszawskiej. Jednym z prężniej działających DLP kierował w parafii św. Maksymiliana w nowohuckich Mistrzejowicach ks. Kazimierz Jancarz, który organizował tam m.in. czwartkowe Msze za Ojczyznę. Z duszpasterstwem tym był związany ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Często opiekę nad DLP sprawowali także księża zakonnicy. DLP przede wszystkim pogłębiały świadomość chrześcijańską; ich członkowie poznawali katolicką naukę społeczną, papieskie encykliki, aktualności z życia gospodarczego i społecznego. W ramach DLP organizowano od 1982 Ogólnopolską Pielgrzymkę Ludzi Pracy, która w 3. sobotę i niedzielę IX każdego roku wyruszała (i wyrusza) na Jasną Górę. DLP organizowały pielgrzymki także do innych miejsc kultu religijnego. Choć wszystkie one miały charakter religijny, pozwalały zarazem pracownikom, szczególnie tym zrzeszonym w „S”, na zamanifestowanie jedności i starań w walce o wolność, godność człowieka pracy i prawa pracownicze. Przeciwko DLP protestowały niejednokrotnie władze państwowe, traktując ich działalność jako zagrożenie w sferze wpływu na środowiska robotnicze. DLP prowadziły ponadto działalność samokształceniową, budowały poczucie wspólnoty w kręgu wartości chrześcijańskich, wywierały pozytywny wpływ na życie religijne, społeczne, rodzinne, zawodowe i polityczne. przy parafii MBKP w Stalowej Woli; 1983 twórca Duszpasterskiego Ośrodka Kultury Chrześcijańskiej tamże; organizator licznych przedsięwzięć z zakresu kultury niezależnej w Stalowej Woli, m.in. Tygodni Kultury Chrześcijańskiej i Katolickich Dni Społecznych. 1987–1988 współpracownik jawnego Komitetu Założycielskiego „S” Pracowników HSW; 22 VIII – 1 IX 1988 wspierał strajk „S” w HSW, udzielał m.in. pomieszczeń domu katechetycznego na potrzeby zorganizowanej pomocy dla strajkujących, odprawiał msze przed HSW. 5 III 1989 konsekrowany na biskupa pomocniczego diecezji przemyskiej.

1992–2012 bp pomocniczy diecezji sandomierskiej, od 2012 bp senior diecezji sandomierskiej. 1989 współtwórca filii KUL w Stalowej Woli, wykładowca w WSD w Sandomierzu, Wydz. Zamiejscowym Nauk o Społeczeństwie KUL w Stalowej Woli. 1990–1992 inicjator i współtwórca ochronki dla dzieci, domu dla bezdomnych mężczyzn w Rozwadowie, związku dla bezrobotnych. Honorowy członek  „S” (1995). 

Odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2007), Krzyżem Wolności i Solidarności (2017), wyróżniony tytułem Zasłużony dla Regionu Ziemia Sandomierska NSZZ Solidarność (2008), nagrodą IPN Świadek Historii (2017).

1980–1989 rozpracowywany przez Wydz. IV KW MO/WUSW w Tarnobrzegu/p. IV RUSW w Stalowej Woli w ramach SOR krypt. Czarny.

Ewa Kuberna