Friszke Andrzej
Andrzej Friszke, ur. 29 VIII 1956 w Olsztynie, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego Wydz. Historyczny, kierunek historia (1979), doktorat (1994), habilitacja (2000), prof. zw. (2009).
Od 1979 członek KIK. Członek Zarządu KIK 1989–1992, 2014– 2018. 1980–1982 członek „S”.
Od 1976/1977 przepisywał komunikaty KOR i uczestniczył w zbiórce pieniędzy na rzecz poszkodowanych. V 1977 uczestnik mszy św. w kościele św. Marcina w Warszawie w intencji S. Pyjasa. 1977–1978 prezes Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1978–1981 uczestniczył w spotkaniach Sekcji Kultury KIK. 11 XI 1978 uczestnik demonstracji opozycyjnej w rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. 1978 sygnatariusz
listu w obronie dr. Marka Barańskiego zwolnionego z UW z przyczyn politycznych. III 1979 sygnatariusz oświadczenia i listu potępiającego działalność bojówek SZSP podczas wykładów TKN. VI 1979 z ramienia KIK członek straży papieskiej w czasie pielgrzymki Jana Pawła
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
do Polski. 1979–1981 w KIK, odpowiadał za prowadzenie seminarium historycznego. Od wiosny 1979 współpracownik „Więzi”. Publikował w prasie niezależnej (m.in. pod pseud. Anatol Rzeczywisty w „Głosie”, pod pseud. ZK w „Res Publice”, pod pseud. Tarnopolski opracował wydanie referatu Chruszczowa w Oficynie Historycznej i Literackiej.
1980–1981 członek redakcji „Głosu Wolnego Wolność Ubezpieczającego” (od nr. 6), autor tekstów (od nr. 4/5). 1981–1982 w redakcji „Tygodnika Solidarność” (od nr. 1), redaktor działu historycznego, autor tekstów. 1981 członek komitetu organizacyjnego obchodów rocznicy marca 1968 na UW.
XII 1981 – I 1982 w ukryciu. Współpomysłodawca z Ernestem Skalskim, Jackiem Ambroziakiem, Józefem Duriaszem czasopisma „Odmowa” (autor zamieszczonego tam tekstu pod ps. Korybut) – wyszedł 1 numer. IV 1982 zatrzymany. Od 1982 redaktor działu historycznego i od 1985 kolegium redakcyjnego „Więzi”, autor tekstów, recenzji, wydawca źródeł. 1983/1984 stypendysta Fundacji im. J.G. Herdera na Uniwersytecie Wiedeńskim, również prywatne francuskie stypendium od Anny Laboret. Od 1982 uczestnik seminarium historycznego z Krystyną Kersten, Jerzym Holzerem, Andrzejem Paczkowskim, Marią Turlejską, Maciejem Koźminskim, a późn. także Anną Radziwiłł i Janem Kofmanem.
1983–1988 prelegent w ramach Tygodni Kultury Chrześcijańskiej. 1985 i 1989 na dwumiesięcznym stypendium Rządu Polskiego w Londynie. 1986/1987 wykładowca w Instytucie Historycznym UW. 1987 sygnatariusz deklaracji ruchu Reforma i Demokracja (autorem byli Ryszard Bugaj i Piotr Marciniak). 1991–1992 członek Solidarności Pracy. Wydawał książki i art. w NOW-ej (pod pseud. W. Wolski, KOR. Ludzie–działania–idee, 1983), „Pulsie” (pod pseud. Pseudonimus), „Krytyce” (pod pseud. Jan Seret oraz jawnie) i w wydawnictwach emigracyjnych pod pseud. Zygmunt Korybutowicz w Instytucie Literackim (Grudzień 1970, 1983), anonimowo w „Zeszytach Historycznych” oraz w oficjalnym „Przeglądzie Katolickim” (1984–1985). Czytano jego teksty w RWE w programie Na czerwonym indeksie. Pod koniec lat 80. uczestnik seminarium Zygmunta Skórzyńskiego Polska w Europie. 4 VI 1989 mąż zaufania Jana Józefa Lipskiego w jednej z komisji wyborczych. VI–X 1989 w redakcji „Tygodnika Solidarność”, autor artykułów.
Od 1990 asystent, dr (1994), dr hab. (2000), prof. (2009) w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, od
2009 kierownik Zakładu Najnowszej Historii Politycznej. 1995– 1998 wykładowca w Europejskim Studium Dziennikarstwa. Od 1998 w Collegium Civitas. 1999–2006 członek Kolegium IPN, 2011–2016 członek Rady IPN. Od 2000 przew. Stowarzyszenia
Archiwum Archiwum Archiwum, wydawnictwo założone w 1977 w Warszawie przez Jacka Arcta i Jadwigę Żelechowską we współpracy z grupą osób, które od 1974 powielały techniką fotograficzną wydawnictwa emigracyjne i ulotki (m.in. zawiadamiające o mszach rocznicowych). Działało do 1981 (do 1978 bez nazwy), w 1978 powstała formalna struktura i przyjęto nazwę.
Solidarności. Od 2013 członek korespondent PAN, od 2020 członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, od 2021 Polskiej Akademii Umiejętności. Członek Rady Ośrodka „Karta”, Rady Muzeum Historii Polski, Kolegium Europejskiego Centrum Solidarności, członek Polskiego Towarzystwa Historycznego.
Autor przeszło 20 książek z zakresu najnowszej historii Polski, m.in. Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi (2010) i Państwo czy rewolucja. Polscy komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920 (2020).
1974–1975 rozpracowywany przez Wydz. III KWMO w Olsztynie w ramach Kwestionariusza Ewidencyjnego. 1978–1979 przez Wydz. III KSMO w Warszawie w ramach SOS krypt. Żeglarz. 1979–1980 w ramach Kwestionariusza Ewidencyjnego.
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2006) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2011).