Opolski Komitet Obywatelski „Solidarność”
Opolski Komitet Obywatelski „Solidarność”, po raz pierwszy powołany na spotkaniu założycielskim zorganizowanym przez Bogusława Bardona oraz Jakuba Forystka 3 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1989 w opolskiej siedzibie Wojewódzkiej Kolumny Transportu Sanitarnego, w którym uczestniczyło około trzydziestu działaczy „Solidarności” z lat 1980-1981. W kolportowanym oświadczeniu deklarowano poparcie dla Lecha Wałęsy w jego działaniach na rzecz ponownej legalizacji NSZZ „S”, a także wyrażano zgodę na udział przedstawicieli komitetu w Obywatelskim Konwencie Konsultacyjnym przy przewodniczącym Wojewódzkiej Rady Narodowej.
Inicjatywa ta, podjęta bez porozumienia z ówczesnymi władzami opolskich struktur NSZZ „Solidarność” (na czele z Janem Całką), została publicznie zdezawuowana na łamach podziemnego biuletynu „Solidarność Opolska”, jako przedsięwzięcie rozbijackie i politycznie podejrzane. Działania organizatorów spotkania w WKTS były także ostro krytykowane na posiedzeniach Międzyzakładowego Komitetu Organizacyjnego NSZZ „S” w Opolu. Działalność Komitetu Obywatelskiego Śląska Opolskiego nie była w tej sytuacji kontynuowana.
Dopiero 19 IV 1989 pod patronatem opolskich władz NSZZ „S” ukonstytuował się oficjalnie uznawany Opolski Komitet Obywatelski „Solidarność” z siedzibą w Opolu. Przewodniczącym wybrany został Kazimierz Kobiałko (Opole), a wiceprzewodniczącymi – Bronisław Wilk (Opole) i Janusz Sanocki (Nysa). Ponadto do składu prezydium wybrano: Hannę Adamowicz (Kędzierzyn-Koźle), Irenę Jóźwicką (Brzeg), Wojciecha Podhajeckiego (Opole) i Ferdynanda Warwasa (działacz „S” Rolników Indywidualnych). Członkami komitetu zostali również: Zbyszko Bednarz, doc. dr inż. Antoni Guzik, Jerzy Szypelow, dr inż. Leon Troniewski, dr Jan Heffner, Edward Bieleninik, prof. Józef Góralczyk, Roman Kirstein, Wiesław Wróblewski, Jan Gutowicz, Czesław Chmielewski, Tadeusz Ryśnik, Wojciech Osiński, mec. Jan Piątkowski, Bronisław Szydłowski, Jerzy Zapart i Emil Matuszyk. Członkowie OKO „S” reprezentowali środowiska NSZZ „S”, NSZZ RI „S”, NZS, Klubu Inteligencji Katolickiej, Duszpasterstwa Ludzi Pracy oraz Powściągliwości i Pracy.
Podstawowym zadaniem OKO „S” było wyłonienie kandydatów oraz prowadzenie kampanii wyborczej w wyborach parlamentarnych VI 1989. Kandydatami na senatorów z województwa opolskiego zostali Edmund Jan Osmańczyk i prof. Józef Góralczyk, a kandydatami na posłów: Bronisław Wilk (Opole), Wojciech Solarewicz (Brzeg) oraz Stefan Kozłowski (Warszawa). W VI 1989 wszyscy zdobyli mandaty parlamentarne.
Oficjalnym organem prasowym OKO„S” był „Tygodnik Wyborczy”, wydawany w nakładzie 15 tys. egzemplarzy. Pismo to podlegało cenzurze, która nie dopuszczała do druku niektórych materiałów (część z nich drukowano później w ukazującym się nadal poza zasięgiem cenzury biuletynie „Solidarność Opolska”).
Komitety Obywatelskie powstały również w innych miejscowościach województwa opolskiego, m.in. w Nysie, Kędzierzynie-Koźlu, Brzegu, Prudniku, Kluczborku, Krapkowicach, Głubczycach i Grodkowie. We IX 1989 zostało zarejestrowane stowarzyszenie Ruch Obywatelski Śląska Opolskiego, którego przewodniczącym został Kazimierz Kobiałko.
Komitety Obywatelskie i ROŚO wzięły aktywny udział w pierwszych po wojnie wolnych wyborach samorządowych V 1990.