Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie; w 1903 zakończono budowę i częściowe wyposażanie kościoła NSPJ jako filii parafii św. Jakuba; w 1916 ustanowiono samodzielną parafię NSPJ; wiernych było początkowo ok. 5 tys.; w 1976 – 40 tys.; funkcję proboszcza sprawowali kolejno: ks. Alfons Jan Wardecki (1916-1950), ks. Jan Romeyko (1950-1972), ks. Julian Żołnierkiewicz (1972-2006). W 1937 przy parafii rozpoczęło działalność Zgromadzenie Sióstr św. Katarzyny, od X 1945 – chór Echo, po X 1956 – Duszpasterstwo Akademickie.
W XII 1980 rozpoczął działalność KIK z prezesem Bohdanem Bońkowskim i duszpasterzem ks. J. Żołnierkiewiczem, liczył ok. 130 członków. Wtedy też zaczęto odprawiać Msze za Ojczyznę (3 V, 11 XI, w rocznice podpisania Porozumień Sierpniowych); 22 X 1981 w kościele odbyła się pierwsza po II wojnie światowej uroczysta inauguracja roku akademickiego z udziałem rektorów i prorektorów Akademii Rolniczo-Technicznej i Wyższej Szkoły Pedagogicznej, bp Jan Obłąk poświęcił krzyże olsztyńskiego NZS i „S” na ART.
Po 13 XII 1981 w domu parafialnym odbywały się spotkania członków „S”, rodzin internowanych, następnie działaczy podziemnych struktur „S”; władze nasiliły ostrzeżenia, represje wobec uczestników Mszy za Ojczyznę (np. Władysława Kałudzińskiego, Sławomira Olka); w I 1982 oficjalnie zawieszono działalność KIK, prowadzono ją nadal nieformalnie, m.in. organizowano prelekcje działaczy opozycji z Warszawy, Krakowa, Gdańska; w XI 1983 zalegalizowano działalność KIK i powołano przy parafii Duszpasterstwo Inteligencji Miasta Olsztyna z duszpasterzem ks. J. Żołnierkiewiczem; na przełomie 1984 i 1985 powołano Duszpasterstwo Żołnierzy AK; 18 V 1985 DLP poprowadzone przez ks. J. Żołnierkiewicza; w I 1986 poświęcono w Kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej (znanej jako Kaplica Pamięci Narodowej) tablice AK, poświęcone m.in. gen. Aleksandrowi Krzyżanowskiemu, żołnierzom 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK; 6 XI 1985 celebrowano w kościele NSPJ pogrzeb Marcina Antonowicza tragicznie zmarłego po zatrzymaniu przez ZOMO.
18
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
1989 uruchomiono w domu parafialnym punkt konsultacyjny „S” (następnego dnia wybuchł tam pożar), następnie miejsce zebrań „S” (prowadzonych przez Wiesława Bryckiego); od 20 III 1989 spotykali się tam też rolnicy z „S” RI; 8 IV 1989 odbyło się spotkanie KO, na którym przygotowano listę kandydatów opozycji w wyborach.
Piotr Kardela