Fabryka Pras Automatycznych Ponar – Plasomat Zakład nr 5 w Przemyślu
Fabryka Pras Automatycznych Ponar – Plasomat Zakład nr 5 w Przemyślu powstała 1975. 1980 zakład zatrudniał 174 pracowników i produkował podzespoły do pras.
Jesienią 1980 powstał
Komitet Założycielski
„S”, który po wewnętrznych wyborach przekształcił się w KZ (przew. Edward Szczurko ). Do „S” należało 140 pracowników (1981).
Po wprowadzeniu stanu wojennego, 14 XII 1981 na wezwanie RKS Regionu Południo-Wschodniego w zakładzie odbył się protest. Organizatorami strajku byli E. Szczurko, Leszek Schneider i Zbigniew Malona. W strajku okupacyjnym wzięło udział 100 osób na 174 zatrudnionych. Na bramie fabryki umieszczono tablicę z płyty paździerzowej z napisem „Strajk Okupacyjny”.
Robotnicy
założyli biało-czerwone opaski i wywiesili flagi. Powołano straż ochrony strajku. Wokół zakładu i w ważnych punktach przy ogrodzeniu, rozlokowano posterunki członków „S” z biało-czerwonymi opaskami. O proteście powiadomiono pisemnie dyrekcję. Około 10.00 do zakładu przybyli przedstawiciele KW PZPR w Przemyślu. Dyrektor Ryszard Błaż wezwał E. Szczurko, L. Schneidra i Z. Malona na rozmowę. Przedstawiciele KW PZPR zażądali przerwania strajku. Przewodniczący odmówił. Po wyjściu z gabinetu dyrektora delegaci udali się do dużej hali i poinformowali strajkujących o przebiegu rozmowy. W południe ok. godziny 12.00 do fabryki przybyli oficerowie „ludowego” WP z prokuratorem wojskowym, którzy zażądali natychmiastowego zaprzestania protestu i zagrozili pacyfikacją. W tych warunkach E. Szczurko zarządził referendum. Za zakończeniem strajku opowiedziała się większość protestujących. Protest zakończono o godz. 14. Za zorganizowanie strajku E. Szczurko został dyscyplinarnie wyrzucony z pracy. Kierownictwo zakładu wyceniło straty poniesione na 95,8 tys. zł. 18 I 1982 wszczęto dochodzenie ws. zorganizowania strajku. 15 III 1982 Prokuratura Rejonowa w Przemyślu skierowała przeciwko E. Szczurko akt oskarżenia. 13 VIII 1982 został on skazany przez Sąd Wojewódzki w Przemyślu na rok pozbawienia wolności w zawieszeniu.
W okresie stanu wojennego „S” zaprzestała działalności. Około 1986 RKW Przemyśl utworzyła w zakładzie TKZ, jej przedstawicielem była Maria Domka.
1989 odbudowano struktury „S” w zakładzie, przew. KZ Krzysztof Królik. 1990 delegatami na
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
WZD byli Cichy Ryszard i Jerzy Gorczyński.
Od 2004 jako Przedsiębiorstwo Produkcji Maszyn i Urządzeń Plasmet Sp. z o.o., produkuje narzędzia do pras krawędziowych, zatrudnia ok. 50 pracowników. W zakładzie „S” nie działa.
Artur Brożyniak