Encyklopedia Solidarności

Stanisław Afenda, ur. 22 IV 1923 w Poznaniu, zm. 5 V 1990 we Wrocławiu. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Wydz. Prawa (1947).

W czasie okupacji niemieckiej robotnik w Fabryce Kryształów w Krakowie. 1943 aresztowany przez Gestapo, do I 1945 więziony przy ul. Montelupich w Krakowie.

1948–1949 aplikant sądowy przy Sądzie Okręgowym we Wrocławiu, 1949–1951 aplikant, nast. referendarz w Prokuraturze Generalnej Oddział tamże, 1951–1955 radca prawny we Wrocławiu, 1955–1957 adwokat w Lubaniu Śląskim i Bolesławcu, 1955–1990 w Zespole Adwokackim nr 5 we Wrocławiu (od 1961 kierownik); 1964–1973 i 1976–1980 wicedziekan Okręgowej Rady Adwokackiej tamże.

Od VIII 1980 jeden z liderów kręgu opozycyjnego we wrocławskim środowisku prawniczym.

1982–1989 w kontakcie z działaczami i doradcami RKS Dolny Śląsk oraz współpracownik Arcybiskupiego Komitetu Charytatywnego we Wrocławiu. 1982–1986 obrońca w procesach organizatorów strajków oraz w kilkunastu procesach politycznych (z Henrykiem Rossą): 1982 Leszka Żołyniaka, Andrzeja Wiszniewskiego, Lidii Siennickiej, Janusza Ferdynanda Peronia, Bogdana Karaudy, Wandy Szuszkiewicz, Alicji Jakubiszyn, Władysława Frasyniuka, 1983 Barbary Labudy, Bolesława Gleichgewichta, Jerzego Piaseckiego, Jerzego Skrzypińskiego, 1984 W. Frasyniuka, 1985–1986 Joanny Moszczak, Jerzego Filaka i Lothara Herbsta. 1983 na polecenie ministra sprawiedliwości rzecznik dyscyplinarny Naczelnej Rady Adwokackiej wszczął w jego sprawie postępowanie dyscyplinarne, a nast. skierował do sądu akt oskarżenia z powodu wygłoszonej 23 XI 1982 mowy obrończej podczas procesu W. Frasyniuka (zakwestionował kompetencje Rady Państwa i legalność stanu wojennego, był przesłuchany przez SB), zawieszony tymczasowo przez resort w prawie wykonywania zawodu, nast. Sąd Dyscyplinarny ORA w Poznaniu uchylił decyzję Ministerstwa Sprawiedliwości (sprawę jeszcze dwa razy wszczynano i umarzano). 1983–1989 dziekan ORA we Wrocławiu, 11 VI 1984 w trakcie Wolnego Zebrania Izby Adwokackiej we Wrocławiu wystąpił z apelem do środowiska o aktywniejsze włączanie się adwokatów w procesy polityczne.

1989–1990 członek NRA. 18 XII 1989–1990 członek Wrocławskiego KO „S”. 1989–1990 sędzia Trybunału Stanu.

Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1990).

17 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1983–20 XII 1989 rozpracowywany przez Wydz. III KW MO/WUSW we Wrocławiu w ramach SOR Mecenas.

Renata Madziara