Encyklopedia Solidarności

Ryszard Będkowski, ur. 17 XI 1947 w Zabrzu. Ukończył Technikum Mechaniczne przy Hucie Zabrze (1972), absolwent Business Administration w Maryville University St. Louis w USA (1990).

1965–1973 w ZZ Hutników, nast. 1973–1976 w ZZ Pracowników Przemysłu Maszynowego, 1977–1980 w ZZ Górników.

1963–1973 uczeń zawodu, nast. frezer w Hucie Zabrze, 1973–1975 frezer w Kombinacie Urządzeń Mechanicznych Bumar-Łabędy (Wydział Zamiejscowy w Zabrzu-Mikulczycach), 1975–1976 w Przedsiębiorstwie Projektowo-Produkcyjnym Konstrukcji Stalowych i Urządzeń Przemysłowych Mostostal Zabrze. IX 1976 zwolniony za krytyczny stosunek wobec oficjalnych manifestacji poparcia dla władz po Czerwcu 1976, ok. 9 miesięcy bez zatrudnienia; 1977–1981 ślusarz, nast. frezer w KWK Borynia w Jastrzębiu-Zdroju.

28 VIII 1980 współorganizator strajku w KWK Borynia, członek KS. 28 VIII–3 IX 1980 członek MKS przy KWK Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju, uczestnik rozmów MKS z komisją rządową.

Od IX 1980 w „S”, członek Komitetu Założycielskiego w KWK Borynia, skarbnik, członek MKR-Komitet Założycielski Jastrzębie-Zdrój. 1980 uczestnik posiedzeń KKP w Gdańsku z ramienia tegoż komitetu. Od II 1981 członek KZ, przew. Wydziałowej KZ na Wydziale Mechanicznym. W VII/VIII i XII 1981 delegat na I i II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. WZD Regionu Śląsko-Dąbrowskiego.

12 XII 1981 przew. II Garnituru KZ w KWK Borynia. 14–18 XII 1981 uczestnik strajku tamże, członek KS, nast. przew. 18 XII 1981 zatrzymany, przesłuchiwany, bity do nieprzytomności i straszony bronią w KM MO w Jastrzębiu-Zdroju, 19 XII 1981 internowany, 21 XII 1981 aresztowany, osadzony w AŚ w Katowicach, pobity podczas przesłuchań (wybite zęby). 1 I 1982 zwolniony dyscyplinarnie z pracy. 23 I 1982 skazany przez Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu na sesji wyjazdowej w Katowicach na 4 lata i 6 mies. pozbawienia wolności. Osadzony w ZK w Raciborzu (IV 1982 uczestnik głodówki), w Strzelcach Opolskich (uczestnik siedmiodniowej głodówki o status więźnia politycznego), ZK we Wrocławiu. Od III 1983 przerwa w odbywaniu kary. VII 1983 zwolniony na mocy aktu łaski Rady Państwa.

Od VI 1984 na emigracji w USA, 1 VIII 1984–1986 frezer w zakładzie mechanicznym w Saint Louis, 1986–1996 właściciel zakładu mechanicznego tamże, 1996–1997 samodzielny podwykonawca w zakresie projektowania maszyn, od 1997 właściciel firmy SLAVONIC tamże. 1984 założyciel Szkoły Polskiej dla dzieci przy parafii św. Stanisława Kostki tamże. Od 1985 członek Narodowego Polskiego Klubu Sportowego, 1998–2002 prezes; 2007–2009 członek Rady Parafialnej przy kościele św. Agaty tamże. Od 2015 na emeryturze.

Od 9 X 2018 przewodniczący Klubu „Gazety Polskiej” w Saint Louis.

Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności (2017), Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019).

1982–1984 rozpracowywany przez p. V-2 KM MO/RUSW w Jastrzębiu-Zdroju w ramach SOR krypt. Borek.

Halina Żwirska