Encyklopedia Solidarności

Józef Bondyra, ur. 12 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1947 w Przewalu k. Zamościa, zm. 22 XII 2006 w Zamościu. Ukończył Technikum Mechaniczne dla Pracujących w Zamościu (koniec l. 60.).

Od 1977 prowadził rodzinne gospodarstwo rolne w Przewalu.

W 1981 inicjator i przewodniczący Koła Gminnego „S” RI w Tyszowcach. 8-9 III 1981 uczestnik Zjazdu Zjednoczeniowego „S” RI w Poznaniu. Od 27 XI 1981 współorganizator i uczestnik akcji okupacyjnej siedziby WK ZSL w Zamościu przez rolników „S” RI.

13 XII 1981 o godz. 6.00 rano wywieziony (z innymi uczestnikami protestu) przez ZOMO do lasu pod Łabuniami k. Zamościa, następnie (z grupą osób przeznaczonych do internowania) przewieziony do KW MO w Zamościu, przesłuchiwany i przetrzymywany przez cały dzień w nieogrzewanym samochodzie pod komendą, 13 XII 1981 wieczorem internowany w Ośr. Odosobnienia w Krasnymstawie, od 9 I 1982 we Włodawie, od 29 III 1982 w Lublinie, zwolniony 30 IV 1982. 1982-1988 wielokrotne rewizje w gospodarstwie; 18 XI 1983 tzw. nieznani sprawcy podpalili stodołę, zniszczeniu uległy również przechowywane w niej plony i maszyny rolnicze; kilkakrotnie unikał zatrzymania, uciekając przed nadjeżdżającą obławą MO i SB, i nocując w lesie lub w stogach siana. 1984-1989 członek podziemnej RKK „S” RI Regionu Środkowo-Wschodniego. Zaangażowany w działalność duszpasterstwa rolników, uczestnik spotkań w Domu Rekolekcyjnym w Łabuniach, które były pretekstem do spotkań działaczy „S” RI. W 1985 i 1986 skazywany przez kolegium ds. wykroczeń (pod pretekstem złego zabezpieczenia ppoż.). Od 1985 współorganizator wyjazdów z woj. zamojskiego na coroczne (każda 1. niedziela IX) dożynki „S” RI na Jasnej Górze, m.in. wykonawca dekoracyjnych wieńców ze zboża. Współorganizator obchodów rocznic Konfederacji Tyszowieckiej (1656) i bitwy pod Komarowem (1920). W 1987 gościł (z żoną Teresą Bondyrą) w swoim gospodarstwie delegację MOP (związkowcy z Belgii). Sekretarz ujawnionej w X 1988 Tymczasowej Wojewódzkiej Rady Rolników „S” Województwa Zamojskiego. Działacz społeczny, m.in. w l. 80. inicjator budowy szkoły w Przewalu.

W XII 1989 delegat na KZD „S” RI w Warszawie. 1989-1992 przewodniczący Zarządu Gminnego „S” RI w Tyszowcach, wiceprzewodniczący Rady Wojewódzkiej w Zamościu. 1990-2002 wójt, następnie burmistrz Tyszowiec. W 2000 zaangażowany w odzyskanie przez Tyszowce praw miejskich. Honorowy członek Światowego Związku Żołnierzy AK (1994). Losy i działalność Bondyrów 1981-1986 opisała Joanna Siedlecka w książce ''Jaworowe dzieci'' (Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1988).

Odznaczony Złotym Medalem Za Zasługi dla Pożarnictwa (1997), Odznaką Honorową MEN Za Zasługi dla Oświaty (2001), Srebrnym Krzyżem Zasługi (2006).

1984-1986 rozpracowywany przez Wydz. V WUSW w Zamościu w ramach SOR krypt. Ofset; II 1984 – IX 1989 przez RUSW w Tomaszowie Lub. w ramach SOR krypt. Pogorzelcy.

Marcin Dąbrowski