Encyklopedia Solidarności

Jerzy Buzek (ps. Karol), ur. 3 VII 1940 w Śmiłowicach na Zaolziu. Absolwent Politechniki Śląskiej, kierunek mechanika-energetyka (1963), w 1969 doktorat, w 1979 habilitacja, od 1997 prof. zwyczajny.

Od 1963 zatrudniony w Instytucie Inżynierii Chemicznej PAN w Gliwicach, od 1996 dyr. naukowy, od 1997 na urlopie bezpłatnym. 1971-1972 staż naukowy w Cambridge University w Wlk. Brytanii. 1975-1985 wykładowca w PŚ; od 1995 w Politechnice Opolskiej. 1984-1997 członek, sekretarz naukowy Komitetu Inżynierii Chemicznej i Procesowej PAN; w 1992 kierownik zespołu ekspertów PAN z zakresu ochrony powietrza, w 1993 organizator Konsorcjum Ochrony Powietrza na Śląsku. 1994-1997 przedstawiciel Polski w Międzynarodowej Agencji Energii – Program Ograniczania Emisji Gazów Cieplarnianych. W 1996 współzałożyciel międzynarodowej sieci instytucji naukowych INCREASE.

Od IX 1980 w „S”, organizator Komitetu Założycielskiego, następnie przewodniczący KZ; w 1980 współorganizator Górnośląskiej i Ogólnopolskiej Komisji Porozumiewawczej Nauki „S” i analogicznych Komisji w PAN. W VII i XII 1981 delegat na I i II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. WZD (Województwa Katowickiego) Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, delegat na I KZD, przewodniczący Zjazdu.

Po 13 XII 1981 przez kilka tygodni w ukryciu, w I 1982 organizator i redaktor podziemnego „Regionalnego Informatora Solidarności Śląsko-Dąbrowskiej”; uczestnik międzyregionalnej grupy programowej (z Jerzym Zdradą, Romanem Laskowskim i Jerzym Łoikiem), która przygotowała pierwszy krajowy program podziemnej „S”: Społeczeństwo Podziemne; organizator i przewodniczący podziemnej Regionalnej Komisji Konsultacyjnej, od I 1983 RKW Regionu Śląsko-Dąbrowskiego; 1983-1987 uczestnik większości posiedzeń TKK „S” m.in. jako reprezentant Regionu Śląsko-Dąbrowskiego bez prawa głosowania, faktyczny sekretarz TKK, uczestnik spotkań przygotowawczych tzw. merytorycznych najpierw w Gdańsku, następnie we Wrocławiu, doradca i łącznik merytoryczny ukrywającego się Tadeusza Jedynaka, po jego aresztowaniu w 1985 – Jana Górnego; organizator spotkań z działaczami na terenie kraju. W 1987 ze względu na poważną chorobę córki wycofał się z działalności w podziemiu i okresowo przebywał zagranicą.

1992-1994 delegat na WZD Regionu Śląsko-Dąbrowskiego i na KZD „S”, przewodniczący kolejnych KZD. Od 1997 jako premier rządu zawiesił członkostwo w „S”. II-X 1997 koordynator zespołu ekspertów gospodarczych AWS. 1997-2001 poseł RP i premier Rządu RP; rozpoczął negocjacje ws. przystąpienia Polski do UE, podczas sprawowania przez niego urzędu premiera Polska weszła NATO (1999). Od 1998 i po 2001 członek, 1999-2001 przewodniczący RS AWS. W 1998 współzałożyciel Fundacji na rzecz Rodziny. Od 1999 przewodniczący Rady Fundacji Pro Publico Bono, inicjator dorocznego ogólnokrajowego konkursu na najlepsze inicjatywy obywatelskie. 2002-2004 prorektor Akademii Polonijnej w Częstochowie i założyciel Polonijnej Szkoły Dyplomacji. Od 2002 prezes Instytutu Społeczeństwa Obywatelskiego w Krakowie. Od 2004 poseł do Parlamentu Europejskiego z listy PO, 2009-2012 przewodniczący PE.

Laureat wielu regionalnych, krajowych i międzynarodowych nagród i wyróżnień. Honorowy obywatel kilku polskich miast. Dr h.c. uniwersytetów w Seulu, Dortmundzie i Isparcie, politechnik: Opolskiej, Śląskiej i Łódzkiej, Uniwersytetu Śląskiego oraz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Odznaczony Orderem Orła Białego (2012).

1981-1985 rozpracowywany przez Grupę Operacyjną w Gliwicach Wydz. III KW MO/WUSW w Katowicach, od 1985 przez p. V-1 RUSW w Gliwicach w ramach KE krypt. Negocjator.

Przemysław Miśkiewicz