Encyklopedia Solidarności

Franciszek Grabczyk, ur. 24 IX 1936 w Makowie Podhalańskim, zm. 13 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 2004 w Krakowie. Absolwent Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (1961).

Od 1960 pracownik Huty Batory w Chorzowie, 1962-1977 mistrz energetyki w Hucie im. Lenina w Nowej Hucie, następnie mistrz odlewania stali. W l. 60. na naradach w HiL występował o poprawę warunków socjalnych pracowników Stalowni Martenowskiej; w 1965 publicznie opowiadał się za budową kościoła w Nowej Hucie, w obronie „Orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich”, ws. zwrotu ziem polskich zagarniętych po II wojnie światowej przez ZSRS; w 1966 przeniesiony do Działu Głównego Technologa HiL (bez kontaktu z robotnikami). Pod koniec 1976 autor petycji do I sekretarza KC PZPR, Rady Państwa, kard. Stefana Wyszyńskiego i kard. Karola Wojtyły, redakcji ważniejszych gazet oraz KOR ws. amnestionowania uczestników demonstracji w VI 1976 w Radomiu i Ursusie, w I 1977 autor Listu do Sejmu PRL i Rady Państwa ws. powołania komisji do zbadania prawdziwości zarzutów stawianych aresztowanym w Radomiu i Ursusie (podpisanego przez dwóch inżynierów HiL i dwóch inżynierów z Huty Katowice). Od 1976 w kontakcie z KOR, kolporter wydawnictw KOR, w tym ulotek; 15 V 1977 autor Listu do najwyższych władz PRL z żądaniem przywrócenia święta 3 Maja; 18 VI 1977 autor Petycji do Sekretarza Generalnego ONZ Kurta Waldheima ws. systematycznego pozbawiania społeczeństwa polskiego prawa do prawdy przez fałszerstwa w środkach masowego przekazu i nieprzestrzegania przez PRL gwarancji konstytucyjnych; w VI 1977 zwolniony z pracy, następnie bez zatrudnienia. 18 IX 1977 sygnatariusz Deklaracji Ruchu Demokratycznego. Od XI 1978 zatrudniony w Hucie Aluminium w Skawinie, skąd się zwolnił w proteście przeciwko próbie narzucenia mu przez dyrekcję pracy niezgodnej z kwalifikacjami. Od X 1978 członek redakcji niezależnego pisma „Robotnik”, od 1979 „Krzyża Nowohuckiego”, od 28 IV 1979 członek współzałożyciel Chrześcijańskiej Wspólnoty Ludzi Pracy. Od VIII 1979 robotnik w Krakowskim Przedsiębiorstwie Ceramiki Budowlanej Zakład Ceramiki Budowlanej Zesławice Nowa Huta. W 1979 sygnatariusz Karty Praw Robotniczych. Wielokrotnie zatrzymywany, przesłuchiwany, rewizje w mieszkaniu. W l. 80. zatrudniony przy załadunku samochodów w Cementowni Nowa Huta i jako wychowawca w internacie. Od 1980 uczestnik niezależnych uroczystości w rocznice walki mieszkańców Nowej Huty o zachowanie krzyża w miejscu przeznaczonym na budowę kościoła.

Od IX 1980 w „S”, przewodniczący Komitetu Założycielskiego w ZCB, przewodniczący KZ.

W 1989 przywrócony do pracy jako technolog w HiL. Od XI 2001 na emeryturze.

Od 1962 w zainteresowaniu SB, X 1972 – XI 1974 rozpracowywany przez RSB KD MO Kraków-Nowa Huta w ramach KE; 29 X 1976 – 23 X 1981 przez Wydz. IIIA KW MO w Krakowie w ramach SOS, nast. SOR krypt. Naprawiacz.

Ewa Zając