Gulbinowicz Henryk Roman
Gulbinowicz Henryk Roman, ks. kard., ur. 17 X 1923 w Wilnie. Absolwent Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego w Wilnie/Białymstoku, święcenia kapłańskie (1950), doktorat (1955).
1950–1951 wikariusz w parafii św. Wincentego Ferreriusza i św. Bartłomieja Apostoła w Szudziałowie k. Sokółki, 1951–1955 student Wydz. Teologicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1956–1959 wikariusz w parafii prokatedralnej Wniebowzięcia NMP i duszpasterz akademicki przy kościele św. Rocha w Białymstoku, 1957–1959 wspierał działalność Akademickiego Klubu Katolickiego tamże. 1959–1970 delegowany do diecezji warmińskiej: od X 1959 wykładowca w WSD Hosianum w Olsztynie, 1960–1962 prefekt ds. wychowania, 1962–1968 wicerektor, 1968–1970 rektor, także m.in. od 1966 członek Diecezjalnej Komisji Artystycznej, od 1967 diecezjalny duszpasterz pracowników nauki i lecznictwa, od 1968 wiceprzew. Diecezjalnej Rady Wydawniczej. 12 I 1970 – 1975 biskup tytularny Acci i administrator apostolski części archidiecezji wileńskiej w Polsce z siedzibą w Białymstoku (odpowiedzialny za Kościół katolicki w ZSRS, udzielał pomocy materialnej w oparciu o uzyskane od Pawła VI uprawnienia sub secreto m.in., udzielał tamtejszym duchownym i działającym w ukryciu zakonnicom oraz wiernym dyspens); 8 II 1970 sakra biskupia; 1976–2004 arcybiskup metropolita wrocławski (mianowany 15 XII 1975). 1970–1996 członek Rady Głównej Episkopatu Polski (przew. Komisji ds. Duszpasterstwa Ludzi Pracy, członek Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego, Komisji ds. Duchowieństwa oraz Komisji ds. Duszpasterstwa Emigracji). Od 25 V 1985 kardynał prezbiter, członek watykańskich Kongregacji (ds. Kościołów Wschodnich, ds. Ewangelizacji Narodów i ds. Duchowieństwa).
W VIII 1980 wsparł strajkujących w dolnośląskich zakładach, wyraził zgodę na obecność podczas strajków kapłanów i odprawianie mszy. Od IX 1980 wspierał „S”; uczestnik inicjowanych przez „S” wydarzeń, m.in. święcenia lokali i sztandarów „S”, uroczystości narodowo-religijnych (3 V, 15 VIII, 11 XI), obchodów rocznic (VI 1956, XII 1970, VIII 1980). 3 XII 1981 przyjął w depozyt 80 mln zł podjęte przez działaczy „S” z konta bankowego ZR Dolny Śląsk (po 13 XII 1981 stanowiły gł. źródło finansowania podziemnej działalności RKS Dolny Śląsk).
Po 13 XII 1981 udzielał z duchowieństwem schronienia ukrywającym się działaczom RKS oraz in. osobom zagrożonym utratą wolności (m.in. w pałacu biskupim we Wrocławiu, klasztorach i in. obiektach administrowanych przez Kościół); w publicznych wystąpieniach piętnował postępowanie rządzących oraz wzywał do respektowania przysługujących społeczeństwu praw; objął patronat nad inicjatywą pomocy ofiarom represji i szykan (od III 1982 Arcybiskupi Komitet Charytatywny we Wrocławiu); interweniował u władz ws. internowanych, odwiedzał ośrodki odosobnienia (m.in. w Kamiennej Górze, który po jego interwencji zamknięto). W I 1983 wznowił działalność Diecezjalnego Duszpasterstwa Środowisk Twórczych we Wrocławiu (służyło promocji działań niezależnych artystów), uczestnik przygotowań II pielgrzymki Jana Pawła II (21 VI 1983 gościł we Wrocławiu). Udzielane wsparcie dla działaczy podziemnej „S” zintensyfikowało prowadzone wobec niego działania operacyjne SB. 19 V 1984 podczas wizytacji duszpasterskiej w Złotoryi funkcjonariusze MSW podpalili jego samochód. We IX 1984 przyjął i udzielił błogosławieństwa zwolnionym z więzienia przywódcom dolnośląskiej opozycji (m.in. Władysławowi Frasyniukowi).
Po 1989 przyczynił się do powstania Caritas Archidiecezji Wrocławskiej, Schronisk św. Brata Alberta, Hospicjum i Domu dla Narkomanów we Wrocławiu, Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy, Wrocławskiego Towarzystwa Opieki nad Więźniami, Domu dla Emerytowanych Rolników w Henrykowie oraz Domu Samotnej Matki im. św. Faustyny Kowalskiej we Wrocławiu; do zorganizowania we Wrocławiu Europejskich Spotkań Młodych (1989 i 1995), Kongresu Pracy (1991), 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, w którym uczestniczył Jan Paweł II (1997) oraz jubileuszu tysiąclecia Archidiecezji Wrocławskiej (2000).
Odznaczony Orderem Orła Białego (2008), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1995), Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2006).
1958–1959 rozpracowywany przez Wydz. III KW MO w Białymstoku w ramach Sprawy Ewidencyjno-Obserwacyjnej krypt. Katolicy; od 3 I 1964 przez Wydz. IV KW MO w Białymstoku/Olsztynie/Wrocławiu/Wydz. I Dep. IV MSW w ramach TEOK; 1970–1976 przez Wydz. IV Dep. IV MSW; 22 XII 1972 – 19 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1976 przez Wydz. IV KW MO w Białymstoku w ramach SOR krypt. Rządca; 1976–1989 przez Wydz. IV KW MO/WUSW we Wrocławiu w ramach SO krypt. Bastion.