Helski Stanisław
Stanisław Helski, ur. 29 IX 1929 w Tereszpolu (pow. biłgorajski), zm. 23 VII 2004 w Ząbkowicach Śl. Absolwent Technikum Mechanicznego nr 2 we Wrocławiu (1957), student prawa na Uniwersytecie Wrocławskim (1964-1968).
1943-1944 żołnierz BCh, w 1944 więzień KL Lublin (Majdanek). Do 1948 referent w spółdzielni w Osuchach (pow. hrubieszowski) oraz bibliotekarz w Tereszpolu; 1948-1951 zasadnicza służba wojskowa; 1951-1956 rolnik w rodzinnym gospodarstwie w Rozdołach (pow. zamojski), równocześnie pracownik w Prezydium MRN w Zamościu, 1956-1972 na stanowiskach administracyjnych, m.in. w Prezydium DRN Wrocław-Fabryczna i Wrocław-Stare Miasto. Od 1972 rolnik i hodowca owiec w Kobylej Głowie k. Ząbkowic Śl. 1978-1989 członek Wojewódzkiego Związku Hodowców Owiec w Wałbrzychu. 1979-1980 członek wspierający KPN.
W VIII 1980 członek delegacji chłopskiej podczas strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. 1 IX 1980 założyciel punktu konsultacyjnego Chłopskiego Komitetu Inicjatywy Społecznej w Ciepłowodach, organizator struktur ChKIS w woj. wałbrzyskim; 21 IX 1980 w Warszawie współzałożyciel Komitetu Założycielskiego NSZZ Rolników, 26 X 1980 uczestnik ogólnopolskiego zjazdu niezależnych rolniczych związków zawodowych w Gdańsku. Współorganizator Chłopskiego Niezależnego ZZ Solidarność Chłopska, od XI 1980 członek Prezydium Krajowej Rady Porozumiewawczej ChNZZ Solidarność Chłopska. 27 I – 10 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981 organizator w kościele św. Józefa w Świdnicy głodówki solidarnościowej ze strajkującymi w Ustrzykach Dolnych, 8-9 III 1981 uczestnik zjazdu zjednoczeniowego związku zawodowego rolników indywidualnych w Poznaniu, III-XI 1981 uczestnik spotkań powołanego w Poznaniu Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego RI „S”, uczestnik spotkań KKK Chłopskich ZZ „S”. Od VIII 1981 członek Rady Porozumiewawczej Solidarności Chłopskiej, od X 1981 KKP NSChZZ „S”. IX 1980 – 1981 autor i drukarz ulotek; w 1981 autor w niezależnym piśmie „Rola”.
1982-1989 autor i drukarz ulotek, 1982-1989 działacz (m.in. z Adamem Konopackim) wojewódzkich i krajowych podziemnych struktur związku zawodowego rolników. 21 VI 1982 aresztowany w trakcie kultywatorowania własnego i dzierżawionego pola w V 1982 obsianego bez jego zgody decyzją administracyjną, oskarżony o zniszczenie własności społecznej, obrazę urzędnika i zniszczenie dokumentu wagi państwowej. Pobity w areszcie Rejonowej Komendy MO w Dzierżoniowie, podjął głodówkę, 6 VII 1982 Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich uchylił areszt, 7 VII 1982 odwieziony do szpitala we Wrocławiu; następnie 14 VII 1982 areszt przywrócony przez Sąd Wojewódzki w Wałbrzychu; 14-27 IX 1982 formalnie internowany w Ośr. Odosobnienia w Nysie. De facto 14 IX 1982 aresztowany, pobity i do 23 IX 1982 więziony w KW MO w Wałbrzychu, gdzie podjął głodówkę. 23 IX 1982 przewieziony do ZK w Grodkowie, gdzie po badaniach lekarze orzekli, iż stan zdrowia nie pozwalał na internowanie, 27 IX 1982 zwolniony i natychmiast odwieziony do Szpitala Kolejowego we Wrocławiu. 8 II 1983 wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Wałbrzychu zobowiązany do zwrotu kosztów zaorania i obsiania pól oraz grzywnę za dokonane zniszczenia, 25 VII 1984 Sąd Wojewódzki w Wałbrzychu umorzył sprawę na mocy amnestii; SN uchylił tę decyzję. Od 1983 na rencie. 1982-1989 współpracownik Solidarności Walczącej (druk, kolportaż „Solidarności Walczącej” i ulotek), 1983-1984 autor w podziemnym piśmie „Gospodarz”, 1983-1989 współpracownik Komitetu Pomocy Więzionym i ich Rodzinom w Wałbrzychu, 1984-1987 współzałożyciel i członek Komitetu Obrony Praw Człowieka we Wrocławiu; 1987-1988 autor w podziemnym kwartalniku „Obecność”. 15 VIII 1986 skierował do Sejmu PRL wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu gen. Wojciecha Jaruzelskiego. 23 XI 1986 współzałożyciel Tymczasowej Krajowej Rady Rolników „S” oraz Konwentu Seniorów Ruchu Ludowego „S”. Od 1988 współorganizator jawnych tymczasowych struktur NSZZ Solidarność Chłopska w woj. wałbrzyskim; IV-V 1988 współtwórca i rzecznik Obywatelskiego Ruchu Chłopskiego i członek Komisji Strajkowo-Protestacyjnej Wojewódzkiego Związku Hodowców Owiec w Wałbrzychu.
23 III 1989 członek KO przy Mieczysławie Tarnowskim w Wałbrzychu. W VI 1989 niezależny kandydat do Senatu. Po 1989 nadal domagał się postawienia gen. W. Jaruzelskiego przed TS, 11 X 1994 we Wrocławiu, podczas promocji książki, uderzył go w twarz kamieniem i tego dnia aresztowany, 19 X 1994 zwolniony za poręczeniem prof. Jerzego Przystawy. Na wniosek prokuratora z 20 X 1994 dwukrotnie kierowany na badania psychiatryczne do Specjalistycznego Zespołu Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej we Wrocławiu, w wyniku zainteresowania sprawą TVP (ekipy programu Sprawa dla reportera), protestu Klubu Tradycja i Przyszłość przeciwko wykorzystaniu psychiatrii do celów politycznych w Polsce (list protestacyjny z 24 XI 1994 podpisało 33 polskich naukowców) oraz oporu Helskiego 2 XII 1994 prokurator odstąpił od ich wykonania (poddał się jedynie badaniom psychologicznym przeprowadzonym przez biegłych w AŚ we Wrocławiu). 21 VI 1995 wyrokiem Sądu Rejonowego dla Dzielnicy Wrocław-Śródmieście II Wydz. Karny skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności w zawieszeniu na 3 lata, grzywnę i nawiązkę. S. Helski nie doczekał się sprawiedliwości ani odszkodowania ze strony państwa polskiego za doznane cierpienia i zrujnowane gospodarstwo, a skutki represji administracyjnych z l. 80. odczuwane są do dziś przez jego syna.
Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2022) i Krzyżem Wolności i Solidarności (2022).
6 XI 1980 - 11 VIII 1982 rozpracowywany przez Wydz. IIIA /Wydz. IV KW MO w Wałbrzychu w ramach SOR krypt. Chakis, 11 VIII 1982 - 11 VII 1984 przez Wydz. IV KW MO/WUSW tamże w ramach KE krypt. Szakal, 11 VII 1984 – 15 XII 1989 przez Wydz. IV/VI WUSW w Wałbrzychu w ramach SOR krypt. Folwark.