Encyklopedia Solidarności Herbst Lothar - Biogramy -

Lothar Herbst, ur. 27 VII 1940 we Wrocławiu, zm. 27 IV 2000 tamże. Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, kierunek filologia polska (1967), doktorat (1975).

1967–1992 asystent, adiunkt Instytutu Filologii Polskiej UWr. (1986–1987 urlop zdrowotny, 1987–1989 urlop bezpłatny).

1959–1967 w ZMS, 1962–1967 w ZSP, 1966– XI 1980 w PZPR. 1968–1985 opiekun Koła Naukowego Polonistów, patronował grupie studentów (m. in. Jarosław Broda, Leszek Budrewicz, Mariusz Wilk), 1971–1983 członek ZLP (1981–1983 prezes Oddziału Wrocławskiego).

1964–1969 redaktor „Agory”, dodatku literackiego do „Biuletynu Informacyjnego Komitetu Uczelnianego ZMS UWr”, od III 1965 miesięcznik kulturalno-literacki. 1966–1973 członek Grupy Literackiej Agora. 1972–1977 redaktor wrocławskiego studenckiego pisma „Konfrontacje”; jednocześnie współpracownik pism studenckich, m. in. w Warszawie („Młoda Sztuka” dodatek do „Nowego Medyka”) i w Krakowie („Nowa Kultura” dodatek do „Studenta”) bliskiego środowiskom młodych pisarzy z kręgu Nowej Fali.

1976–1980 współpracownik KOR/KSS KOR i ROPCiO. 1977–1981 twórca i redaktor serii poetyckiej Biblioteka Agory (pierwsze tomy wydano pod patronatem SZSP, nast. jako niezależne wydawnictwa, ukazały się 24 tomy) oraz współorganizator niezależnych spotkań poetyckich i wykładów. 1978–1987 redaktor miesięcznika „Literatura Ludowa”. Od VI 1978 w kontakcie z Jerzym Giedroyciem: dla SKS we Wrocławiu i środowiska akademickiego sprowadzał wydawnictwa Instytutu Literackiego w Paryżu. 1977–1981 publikował wiersze w niezależnych pismach „Zapis” i „Puls”.

Od X/XI 1980 w „S”. 1981 członek Regionalnego Komitetu Porozumiewawczego Związków Twórczych i Stowarzyszeń Naukowych we Wrocławiu. Od XII 1980 publikował wiersze w paryskiej „Kulturze”. XII 1980 – XII 1981 redaktor i autor niezależnego pisma „Solidarność Dolnośląska”. 22 XI 1981 sygnatariusz deklaracji założycielskiej Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość.

14–15 XII 1981 uczestnik strajku w Państwowej Fabryce Wagonów Pafawag i Dolnośląskich Zakładach Wytwórczych Maszyn Elektrycznych Dolmel we Wrocławiu, wówczas redaktor (z Rafałem Bubnickim, Tadeuszem Drozdem, Tadeuszem Kurandą i Agnieszką Sidorską) „Komunikatu” RKS Dolny Śląsk, nast. w ukryciu, redaktor n-ru 2 podziemnej edycji „Solidarności Dolnośląskiej”. 4 I 1982 zatrzymany, 6 I internowany, przetrzymywany w Ośrodku Odosobnienia we Wrocławiu, Nysie (z Ludwikiem Turko i Cezarym Łagiewskim, współwydawcą pisma internowanych „PAPuga TASSmańska”) i Strzelcach Opolskich (z L. Turko kontynuował wydawanie pisma dla internowanych „PAPużka TASSmańska”), 17 IV ze wzgl. na pogarszający się wzrok, skierowany na leczenie w klinice Akademii Medycznej we Wrocławiu. 30 IV zwolniony; do XI leczył chorobę oczu w klinice AM i sanatorium w Kudowie Zdroju. Od 1983 autor (ps. Lector), 1984–1985 redaktor (n-ry 4–11) podziemnego pisma „Obecność”, 1984–1986 redaktor i autor (ps. Aleksander Wysocki) podziemnego pisma „Walka”, 1983–1986 współpracownik Inicjatywy Wydawniczej Aspekt we Wrocławiu. 1983–1985 współpracownik SW we Wrocławiu, uczestnik spotkań działaczy wałbrzyskiej „S” organizowanych przez Mieczysława Tarnowskiego. 30 X 1984 współzałożyciel Komitetu Obrony Praw Człowieka we Wrocławiu. 1985–1989 członek Komitetu Kultury Niezależnej tamże (od 1987 przedstawiciel na Zachodzie). Sygnatariusz listów protestacyjnych do władz, m.in. przeciwko rozwiązaniu ZLP (5 IX 1983) i w obronie aresztowanego pisarza Marka Nowakowskiego (20 III 1984). 1982–1987 wielokrotnie zatrzymywany (m.in. 18 XI 1983, 1 XII 1984, 5 I i 13 IV 1985, 3 XII 1986), przesłuchiwany (14 XI 1984), karany grzywnami przez kolegia ds. wykroczeń (31 VIII 1984 i 9 I 1987). 7 X 1985, po rewizji w jego gabinecie na UWr. i znalezieniu wydawnictw podziemnych, aresztowany. Po serii protestów ze strony środowisk opozycyjnych i niezależnych m. in. Episkopatu Polski i Pen Clubu, 3 I 1986 zwolniony; 18 IV 1986 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia zawiesił postępowanie ze wzgl. na stan zdrowia, 30 X sprawę umorzono na mocy amnestii. 5 I 1987 wyjechał z Polski na leczenie okulistyczne do RFN, do 19 II 1989 za granicą (także w Norwegii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii): współpracownik RWE i BBC oraz emigracyjnych wydawnictw (m.in. IL w Paryżu), wygłaszał wykłady o „S”, uczestnik zbiórek pieniężnych na pomoc dla niezależnych inicjatyw kulturalnych w Polsce.

 IV – VI 1989 członek KO we Wrocławiu, VIII – XII Wrocławskiego Klubu Obywatelskiego, 18 XII 1989 – VI 1991 Wrocławskiego KO „S” (I – II 1990 rzecznik prasowy); IV – VI 1989 redaktor „Gazety Wyborczej” wydawanej przez KO we Wrocławiu, I 1990 – VI 1990 redaktor i autor „Gazety Obywatelskiej” wydawanej przez WKO „S”. W II 1990 delegat na II WZD Regionu Dolny Śląsk, 1990–1991 delegat na II i III KZD. 1989–2000 członek SPP, (1990–1994 prezes Oddziału Wrocławskiego); 1989–2000 członek SDP. 15 III 1990 – 2000 redaktor nacz. Polskiego Radia Wrocław, od 1993 prezes.

Autor tomów poezji, m.in. Pejzaże (1970), Przypisy do człowieka (1971), Listy w sprawie wiary i nadziei oraz Rdza na trąbce (Biblioteka Agory, oba w 1977), Wyznania (Wydawnictwo Świt, 1981), Dziennik liryczny pisany od 16 lutego do 6 czerwca 1982 r. w Strzelcach Opolskich, Nysie, Wrocławiu. Internowanym i skazanym (Literacka Oficyna Niezależnych Twórców LONT, 1982; wyd. II ADSUM, 1983), Wiersze zebrane (2008).

Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2006), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (przez Prezydenta RP na Uchodźstwie, 1989).

VII 1983 rozpracowywany przez Wydz. V WUSW we Wrocławiu w ramach SOR krypt. Łącznik; II 1983 – V 1987 przez Wydz. III KW MO/WUSW w ramach SOR krypt. Grafomani; 3 II 1987 – 2 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1990 przez Wydz. III/WOKPP WUSW w ramach SOR krypt. Prezes.

Rafał Bubnicki