Encyklopedia Solidarności

Czesław Hernas, ur. 12 VII 1928 w Sokalu k. Lwowa, zm. 11 XII 2003 we Wrocławiu. Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, kierunek filologia polska (1951), doktorat (1960), habilitacja (1964), prof. nadzwyczajny (1971), prof. zwyczajny (1976).

1948–1951 sekretarz redakcji kwartalnika „Zeszyty Wrocławskie”, 1956–1957 współredaktor tygodnika społeczno-kulturalnego „Nowe Sygnały”. 1951–1960 asystent w Katedrze Historii Literatury Polskiej UWr, 1954–1971 adiunkt, 1966–1970 kierownik zakładu Historii i Literatury Ludowej, 1964–1969 kierownik Zakładu Historii Literatury Staropolskiej w Instytucie Badań Literackich PAN, 1971–1985 dyr. Instytutu Filologii Polskiej UWr, 1985–1999 prof. tamże, 1974–1982 kierownik problemu węzłowego Polska kultura narodowa, jej tendencje rozwojowe i percepcja.

1977-1980 współpraca z Latającym Uniwersytetem, TKN, SKS we Wrocławiu, Klubem Samoobrony Społecznej we Wrocławiu.

Od IX 1980 w „S”; współtworzył struktury na UWr; 1981 wykłady dla strajkujących studentów. 12 XII 1981 uczestnik Kongresu Kultury Polskiej w Warszawie.

13 XII 1981 internowany, przetrzymywany w Ośr. Odosobnienia we Wrocławiu i Grodkowie, 24 VII 1982 zwolniony. 5 X 1982 ponownie internowany, przetrzymywany w Ośr. Odosobnienia w Grodkowie, 22 X 1982 zwolniony. 1983 współtworzył podziemne pismo „Obecność”. 1983–1990 autor art. w podziemnych pismach m.in. w „Biuletynie Dolnośląskim”, „Obecności”. 1983–1989 członek Społecznego Komitetu Nauki. 1983–1985 jako członek Senatu UWr występował w obronie represjonowanych studentów i pracowników naukowych, uczestniczył w protestach społecznych, wiecach, demonstracjach, sygnował wiele petycji, w niezależnym życiu kulturalnym, m.in. wykładał podczas Tygodni Kultury Chrześcijańskiej we Wrocławiu. 28 XI 1985 odwołany ze stanowiska dyr. Instytutu Filologii Polskiej UWr. 1989–1991 członek KO „S” we Wrocławiu/Wrocławskiego Klubu Obywatelskiego/Wrocławskiego KO „S”. Od 1999 na emeryturze.

1965–1993 redaktor nacz. „Studiów Staropolskich”, od 1972 „Literatury Ludowej”, od 1995 „Wrocławskich Studiów Wschodnich”, członek redakcji m.in. „Odrodzenia i Reformacji w Polsce”, „Slavic and East European Arts” (New York), członek, a od 1976 przew. komitetu redakcyjnego dzieła Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny (PWN, t. 1, 1984; t. 2, 1985). Członek Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN, 1990–1993 przew., Polskiej Akademii Umiejętności, Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, PEN Clubu, Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej.

Autor kilkuset art. naukowych oraz książek z zakresu historii literatury i folklorystyki m.in. Barok (1972), Literatura baroku (1985), Polnischer Barock (1991).

Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski (2001).

1970 rozpracowywany przez Wydz. II KW MO we Wrocławiu w ramach KE krypt. Ekonomista; 1974–1975 przez Wydz. II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. KW MO Wrocław w ramach KE.

Agnieszka Klarman, Renata Madziara