Karpiński Jakub
Jakub Karpiński, ur. 17 VI 1940 w Warszawie, zm. 22 III 2003 tamże. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Filozofii i Socjologii (1964), w 1978 doktorat z socjologii.
Od 1964 asystent na Wydz. Filozoficznym UW. Uczestnik zebrań Klubu Krzywego Koła. 1971-1974 sekretarz redakcji pisma „The Polish Sociological Bulletin”. W 1968 uczestnik wydarzeń marcowych na UW, 8 III 1968 współorganizator wiecu, współautor rezolucji przyjmowanych na wiecach studenckich, „Deklaracji ruchu studenckiego”; 9 V 1968 aresztowany pod zarzutem organizowania nielegalnych zgromadzeń, we IX 1968 zwolniony; zawieszony w prawach pracownika UW, w 1969 zwolniony z pracy. W następnych miesiącach publikował anonimowo w Instytucie Literackim w Paryżu, za co został ponownie aresztowany, sądzony w tzw. procesie taterników, 24 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1970 skazany na 4 lata więzienia, 19 VI 1971 zwolniony. W XII 1975 współautor (z Jackiem Kuroniem i Janem Olszewskim) i sygnatariusz Listu 59 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji; w VI 1976 sygnatariusz Oświadczenia 14 intelektualistów popierających wystąpienia robotnicze. Objęty zakazem publikacji. Od X 1977 członek redakcji niezależnego miesięcznika „Głos” (ps. Marek Tarniewski), w jego mieszkaniu odbywały się zebrania redakcji, współpracownik kwartalników „Zapis”, „Postęp”. 22 I 1978 sygnatariusz deklaracji założycielskiej TKN.
Od 1978 za granicą, wykładał m.in. na uniwersytecie stanowym w Nowym Jorku, Columbia University, na uczelniach paryskich. Po 13 XII 1981 współzałożyciel The Committee in Support of Solidarity w Nowym Jorku, organizującego pomoc dla opozycji w Polsce, oraz Institute for Democracy in Eastern Europe (IDEE); redaktor pisma „Uncaptive Minds”. Od 1992 dyr. Instytutu Politycznego w Warszawie, redaktor „Biuletynu Politycznego”, 1995-1997 pracownik Open Media Research Institute w Pradze, od 1997 adiunkt w Instytucie Socjologii UW. Od 1964 członek Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, od 1990 SPP, Pen Clubu.
Publicysta pism podziemnych (pod ps.: Łukasz Kielski, Mateusz Matecki, MT, Jan Nowicki, Adam Tern, Marek Tarniewski), autor licznych książek wydawanych przez wydawnictwa emigracyjne i niezależne, następnie podziemne krajowe, m.in. w Instytucie Literackim w Paryżu: ''Ewolucja czy rewolucja'' (1975), ''Krótkie spięcie (Marzec 1968)'' (1977), ''Porcja wolności (Październik 1956)'' (1979), ''Płonie komitet (Grudzień 1970 – Czerwiec 1976)'' (1982), ''Mowa do ludu. Szkice o języku polityki'' (Puls, Londyn 1984), ''Taternictwo nizinne'' [autobiografia] (1988), ''Dziwna wojna'' (1990); ''Polska, komunizm, opozycja. Słownik'' (Polonia Book Fund., Londyn1985), ''Ustrój komunistyczny w Polsce'' (1985), ''Niepodległość od wewnątrz'' (Odnowa, Londyn 1987).
Od 23 IV 1969 rozpracowywany przez Wydz. III KW MO w ramach SOR krypt. Akacja; 3 XII 1975 – 19 III 1990 przez Wydz. III Dep. III w ramach SOR krypt. Amici.