Encyklopedia Solidarności

Stanisław Kowalczyk (o. Honoriusz), ur. 1 VIII 1935 w Duczyminie k. Przasnysza, zm. 8 V 1983 w Poznaniu. W 1950 wstąpił do Małego Seminarium Księży Marianów w Warszawie, w 1952 do nowicjatu oo. Dominikanów w Poznaniu, w 1961 święcenia kapłańskie. Absolwent Kolegium Filozoficzno-Teologicznego oo. Dominikanów w Krakowie (1962).

1970-1971 we Francji, Włoszech (Rzym). 1972-1973 katecheta w Tarnobrzegu, 1973-1974 prowadził duszpasterstwo młodzieży szkół średnich Przystań w Krakowie, od 1974 główny duszpasterz akademicki w kościele oo. Dominikanów w Poznaniu. Od 1978 inicjator niezależnego pisma wspólnoty duszpasterskiej „Przystań” (tematyka: sprawy wiary, życia religijnego, społecznego, narodowego).

Od VIII 1980 wspierał „S” oraz poznańskich studentów: podczas strajku o rejestrację NZS w II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981, następnie podczas strajku solidarnościowego ze studentami radomskiej WSI w XI/XII 1981.

Po 13 XII 1981 (z oo. dominikanami) uczestnik akcji pomocy internowanym, represjonowanym i ich rodzinom, zbierał informacje i dokumenty dot. represji; organizator Mszy za Ojczyznę, uroczystości w rocznice patriotyczne; nieformalny duszpasterz solidarnościowej opozycji. 17 IV 1983 uległ wypadkowi samochodowemu pod Wydartowem (pow. mogileński), ciężko rannego przewieziono do szpitala w Poznaniu; pogrzeb 12 V 1983 stał się kilkunastotysięczną manifestacją religijno-patriotyczną. Dochodzenie ws. wypadku (prowadzone przez posterunek MO w Trzemesznie) umorzono 11 VI 1983 decyzją Prokuratury Rejonowej w Mogilnie. Na wniosek Komisji Nadzwyczajnej do Badania Działalności MSW z 30 I 1991 Prokuratura Wojewódzka w Bydgoszczy 26 II 1991 ponownie wszczęła śledztwo, 7 X 1993 umorzone; 16 VIII 2001 śledztwo podjął IPN, Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniu, 8 VII 2002 umorzone; oba śledztwa nie potwierdziły udziału SB w wypadku.

Agnieszka Łuczak