Kurtyka Janusz
Janusz Kurtyka, ur. 13 VIII 1960 w Krakowie, zginął 10 IV 2010 w katastrofie lotniczej koło Smoleńska (Rosja). Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydz. Historyczno-Filozoficzny (1984), doktorat (1995), habilitacja (2000).
Pod koniec nauki (matura w 1979) w III LO w Krakowie-Nowej Hucie kolporter pisma „Merkuriusz Krakowski i Światowy”.
Od IX 1980 w Komitecie Założycielskim NZS na kierunku historia oraz na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UJ, z ramienia NZS wszedł w skład Rady Naukowej Instytutu Historii UJ oraz Rady Wydz. Filozoficzno-Historycznego; w II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981 uczestnik strajku o rejestrację NZS, XI/XII 1981 strajku solidarnościowego ze studentami radomskiej WSI, współorganizator prelekcji dla protestujących studentów (m.in. Bogdana Cywińskiego, Wacława Felczaka, Andrzeja Friszke).
Po 13 XII 1981 współtwórca (z Krzysztofem Gurbą, Markiem Kilianem, Andrzejem Nowakiem i Andrzejem Waśką) Rady Programowej NZS (zwanej potocznie grupą ekspercką), podporządkowanej podziemnemu kierownictwu NZS – Krakowskiej Komisji Wykonawczej; współorganizator grup samokształceniowych oraz Podziemnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, który prowadził też działalność na Akademii Medycznej w Krakowie; autor poradnika ''ABC konspiratora'' oraz tekstu ślubowania (opartego na rocie przysięgi żołnierzy AK), które składali członkowie grupy; w 1982 współtwórca Funduszu Inicjatyw Społecznych (w ramach RP NZS) niosącego pomoc pozbawionym środków do życia przedstawicielom wolnych zawodów, a także rodzinom internowanych działaczy opozycji (we współpracy z Arcybiskupim Komitetem Pomocy Więzionym i Internowanym działającym przy kurii krakowskiej), uczestnik działalności wydawniczej NZS, m.in. współpracownik podziemnego pisma „Tędy”. XII 1981 – 1985 organizator i działacz niezależnej od struktury NZS grupy konspiracyjnej w Nowej Hucie (m.in. z Jerzym Bryniakiem i Arturem Wrońskim). Wykładowca Chrześcijańskiego Uniwersytetu Robotniczego im. Prymasa Stefana Wyszyńskiego przy parafii św. Maksymiliana Marii Kolbego w Krakowie-Mistrzejowicach. Od 1985 asystent w Pracowni ''Słownika Historyczno-Geograficznego Małopolski w Średniowieczu'' Instytutu Historii PAN, od IX 1989 starszy asystent, od 1 VII 1995 adiunkt. W 1987 publikował teksty historyczne w podziemnej „Arce”. 1 IX 1987 – 1 IX 1988 służba wojskowa.
1989-2000 przewodniczący Koła nr 10 (Instytut Historii) KZ „S” przy Oddziale i placówkach PAN w Krakowie. Od 1990 w Partii Republikańskiej, od 1991 w Koalicji Republikańskiej, od 1992 w Partii Chrześcijańskich Demokratów; do IX 2000 w Stronnictwie Konserwatywno-Ludowym. Od 1994 redaktor naczelny „Zeszytów Historycznych WiN-u”. 1999-2002 i 2003-2006 członek Rady Naukowej Instytutu Historii PAN. 1997-2001 nauczyciel historii w V Prywatnym LO w Krakowie. 2000-2005 dyr. i organizator Oddziału IPN w Krakowie, 2005-2010 prezes IPN; członek redakcji „Aparatu Represji w Polsce Ludowej 1944-1989”. Od II 2002 prof. w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Przemyślu/Państwowej Wyższej Szkole Wschodnioeuropejskiej. 2009-2010 w Wyższej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej Ignatianum w Krakowie. Od 2003 prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Społeczno-Kombatanckiego Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość. Członek Polskiego Towarzystwa Historycznego, Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, Stowarzyszenia NZS 1980.
Autor ok. 140 publikacji naukowych z zakresu historii Polski średniowiecznej i wczesnonowożytnej oraz historii oporu antykomunistycznego w Polsce po 1944, w tym książek: ''Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek” 1898-1946'' (1989); ''Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu'' (1997); ''Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele XIV-XVII wiek'' (1999); ''Odrodzone Królestwo. Monarchia Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w świetle nowszych badań'' (2001); współautor wielu opracowań zbiorowych.
Laureat Nagrody im. Adama Heymowskiego (1996), II nagrody w Konkursie im. Klemensa Szaniawskiego (1998), Nagrody im. Joachima Lelewela (2000), Nagrody im. Jerzego Łojka (2001), pośmiertnie Nagrody Kustosza Pamięci Narodowej (VI 2010).
Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2009), pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (IV 2010).
18 XII 1984 – 2 VI 1987 rozpracowywany przez Wydz. II WUSW w Krakowie w ramach SOR krypt. Mieszko.