Encyklopedia Solidarności

Tadeusz Mazowiecki, ur. 18 IV 1927 w Płocku, zm. 28 X 2013 w Warszawie. Ukończył LO im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku (1946), od 1946 student Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Prawa (studia nieukończone).

1949-1951 w grupie tygodnika „Dziś i Jutro” związanej z Bolesławem Piaseckim, 1950-1952 z-ca redaktora naczelnego „Słowa Powszechnego”; 1952-1955 członek Stowarzyszenia Pax; 1953-1955 redaktor naczelny „Wrocławskiego Tygodnika Katolickiego”, 27 IX 1953 opublikował artykuł atakujący bp. Czesława Kaczmarka, skazanego w procesie pokazowym na 12 lat więzienia. Od 1956 w Ogólnopolskim Klubie Postępowej Inteligencji Katolickiej, następnie w KIK: 1957-1963 i 1968-1969 członek Zarządu KIK w Warszawie, 1975-1981 i 1988-1990 wiceprezes. 1958-1981 redaktor naczelny miesięcznika „Więź”. 1961-1972 poseł (Koło Poselskie Znak). 11 III 1968 współautor interpelacji poselskiej w obronie represjonowanych studentów. 24-30 V 1977 mąż zaufania uczestników głodówki w kościele św. Marcina w Warszawie w obronie aresztowanych członków i współpracowników KOR. 22 I 1978 sygnatariusz deklaracji założycielskiej TKN, członek Rady Programowej; współpracownik tajnego PPN.

20 VIII 1980 współautor Apelu 64 intelektualistów popierającego postulaty strajkowe stoczniowców; od 24 VIII 1980 przewodniczący Komisji Ekspertów MKS w Stoczni Gdańskiej im. Lenina; doradca KKP, następnie KK i Lecha Wałęsy. W III 1981 uczestnik rozmów z władzami podczas kryzysu bydgoskiego. W 1981 (oraz w VI-VIII 1989) redaktor naczelny „Tygodnika Solidarność”.

13 XII 1981 internowany w Ośr. Odosobnienia w Strzebielinku, Jaworzu i Darłówku, zwolniony 23 XII 1982. XI 1983 – VI 1984 przewodniczący Rady Programowej KIK. W 1985 współautor opracowania ''Raport. Polska 5 lat po Sierpniu'' (Wers, 1985). W 1986 współtwórca (z Ryszardem Bugajem, Andrzejem Celińskim, Kazimierzem Dziewanowskim, Bronisławem Geremkiem i Andrzejem Wielowieyskim) podziemnego pisma „21”. W 1987 był przez rok zagranicą. 18 XII 1988 współzałożyciel KO przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie. We IX 1988 oraz I-III 1989 uczestnik poufnych rozmów „S” z władzą w Magdalence k. Warszawy, współorganizator Okrągłego Stołu, uczestnik obrad plenarnych, współprzewodniczący zespołu ds. pluralizmu związkowego oraz koordynator pracy zespołów negocjacyjnych opozycji.

VIII 1989 – XII 1990 premier PRL/RP. 1991-2001 poseł RP z listy UD, UW; 1992-1993 przewodniczący Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego; 1998-2001 przewodniczący Komisji Integracji Europejskiej; w 1997 współautor preambuły do uchwalonej Konstytucji RP. 1990-1994 współzałożyciel i przewodniczący UD, 1994-2002 w UW, do 1995 przewodniczący W 2005 współtwórca PD demokraci.pl, do 2006 przewodniczący Rady Politycznej. 1992-1995 specjalny wysłannik Komisji Praw Człowieka ONZ do b. Jugosławii.

Autor książek: ''Rozdroża i wartości'' (Znak, 1970), ''Antysemityzm'' (z Jerzym Turowiczem i Tadeuszem Żychiewiczem, NOWa, 1981), ''Internowanie'' (Krąg, 1982), ''Powrót do najprostszych pytań'' (Oficyna Literacka, 1986), ''Druga twarz Europy'' (Biblioteka „Więzi” 1990), ''Raporty Tadeusza Mazowieckiego z byłej Jugosławii'' (1993), ''Kredowe koła i dwa inne eseje'' (Biblioteka „Więzi”, 1997).

Dr h.c. Uniwersytetów w Leuven, Genui, Giessen, Poitiers, Exeter, UW, Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Uniwersytetu w Tuzli. Honorowy Obywatel Miasta Gdańska (2009), odznaczony m.in. Orderem Orła Białego (1995), Złotym Orderem Herbu Bośni (1996), francuskim Orderem Legii Honorowej (1998), Krzyżem Średnim z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (1998), Orderem Zasługi Republiki Włoskiej I kl. (2000). 1995-2007 członek Kapituły Orderu Orła Białego (do chwili odmowy ponownego złożenia oświadczenia lustracyjnego).

12 VII 1972 – 25 IX 1989 rozpracowywany przez Wydz. II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. Dep. IV/ Wydz. IV Dep. III/Wydz. I Biura Studiów MSW w ramach SOR krypt. Boss.

Mirosława Łątkowska|Adam Borowski