Encyklopedia Solidarności

Adam Michnik, ur. 27 X 1946 w Warszawie. 1964-1968 student Uniwersytetu Warszawskiego, kierunek historia, absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydz. Historyczny (1975).

1957-1961 w Hufcu Walterowskim (komendant: Jacek Kuroń); w 1962 w szkole średniej współzałożyciel (z Janem Grossem i Janem Kofmanem) dyskusyjnego Klubu Poszukiwaczy Sprzeczności (w 1963 rozwiązany), uczestnik spotkań Klubu Krzywego Koła. W 1965 zawieszony w prawach studenta za rozpowszechnianie Listu otwartego do członków POP PZPR i do członków uczelnianej organizacji ZMS przy Uniwersytecie Warszawskim Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego, na 2 mies. aresztowany; w 1966 powtórnie zawieszony w prawach studenta za zorganizowanie spotkania z Leszkiem Kołakowskim i Krzysztofem Pomianem w 10. rocznicę Października ’56. Lider tzw. komandosów; 4 III 1968 relegowany z uczelni w związku z przekazaniem Bernardowi Margueritte informacji o demonstracji przeciw zdjęciu ''Dziadów'' Adama Mickiewicza w reż. Kazimierza Dejmka ze sceny Teatru Narodowego, 6 III aresztowany, 8 II 1969 skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy na 3 lata więzienia, osadzony w AŚ Warszawa-Mokotów, ZK w Sztumie, we IX 1969 zwolniony na mocy amnestii. 1970-1971 spawacz w Zakładach Wytwórczych Lamp Elektrycznych im. Róży Luksemburg w Warszawie, 1973-1976 sekretarz Antoniego Słonimskiego. W XII 1975 sygnatariusz Listu 59 do Sejmu PRL przeciw planowanym zmianom w Konstytucji. VIII 1976 – V 1977 za granicą (na zaproszenie Jeana-Paula Sartre’a), publikował w prasie niemieckiej, włoskiej i francuskiej, spotykał się z przedstawicielami zachodnioeuropejskiej lewicy oraz polskiej emigracji. Od IV 1977 członek KOR, następnie KSS KOR. W V 1977 aresztowany (z 10 in. członkami i współpracownikami KOR), przetrzymywany w AŚ Warszawa-Mokotów, w VII 1977 zwolniony na mocy amnestii. Redaktor pism niezależnych: „Biuletynu Informacyjnego” KOR/KSS KOR, kwartalnika literackiego „Zapis”, kwartalnika „Krytyka”; członek kierownictwa niezależnego wydawnictwa NOWa; 22 I 1978 sygnatariusz deklaracji założycielskiej TKN, wykładowca. 6 VIII i 2 IX 1978 uczestnik spotkania z czołowymi działaczami czechosłowackiej Karty 77 (m.in. z Václavem Havlem) w Karkonoszach na granicy polsko-czechoslowackiej. W l. 60. i 70. ponad 100 razy zatrzymywany, kilkakrotnie pobity.

W VIII 1980 aresztowany, we IX 1980 zwolniony na mocy Porozumień Sierpniowych; od IX doradca MKZ Mazowsze, następnie ZR Mazowsze i Komisji Robotniczej Hutników w Hucie im. Lenina; w VI 1981 uczestnik I WZD Regionu Mazowsze, uczestnik I KZD; w XI 1981 współautor Deklaracji ideowej Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość.

13 XII 1981 internowany w Ośr. Odosobnienia w Warszawie-Białołęce, we IX 1982 aresztowany i przewieziony do AŚ Warszawa-Mokotów, autor Listu do gen. Czesława Kiszczaka, prowadził 4-tyg. głodówkę przeciwko próbom wymuszenia na 11 aresztowanych działaczach opozycji wyjazdu na emigrację, w VII 1984 zwolniony na mocy amnestii (sprawa uwolnienia „jedenastki”). Od VII 1984 doradca TKK. W II 1985 ponownie aresztowany, skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku na 3 lata więzienia, osadzony w ZK w Barczewie, w VII 1986 zwolniony na mocy amnestii. Od 1987 doradca KKW „S”.

Od 18 XII 1988 członek KO przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie. I-III 1989 uczestnik poufnych rozmów „S” z władzą w Magdalence k. Warszawy; animator obrad Okrągłego Stołu, uczestnik obrad plenarnych oraz zespołu ds. reform politycznych i podzespołu ds. środków masowego przekazu. Od V 1989 redaktor naczelny „Gazety Wyborczej” (mianowany przez Lecha Wałęsę). 1989-1991 poseł RP z listy KO „S”, m.in. w Komisji Konstytucyjnej; autor koncepcji rządu koalicyjnego z solidarnościowym premierem (''Wasz prezydent, nasz premier''). 12 IV – 27 VI 1990 członek powołanej przez ministra edukacji w rządzie Tadeusza Mazowieckiego Henryka Samsonowicza 4-osobowej komisji (z Andrzejem Ajnenkielem, Jerzym Holzerem, Bogdanem Krollem) badającej archiwa MSW. 1990-1991 członek założyciel ROAD. Jesienią 2004 z powodów zdrowotnych zrezygnował z czynnego redagowania „Gazety Wyborczej”.

Publicysta; od 1965 objęty w PRL zakazem druku, publikował pod ps. w pismach oficjalnych: „Życiu Gospodarczym”, „Więzi” i „Literaturze”; od l. 70. pod nazwiskiem w pismach niezależnych, podziemnych i zagranicznych, m.in. w „Der Spiegel”, „Le Monde” i „The Washington Post”. Autor książek, m.in. ''Kościół, lewica, dialog'' (Instytut Literacki, Paryż 1977), ''Z dziejów honoru w Polsce'' (NOWa, 1985), ''Takie czasy... Rzecz o kompromisie'' (NOWa, 1985) i ''Między Panem a Plebanem'' (z ks. Józefem Tischnerem i Jackiem Żakowskim, Znak, 1995), ''Diabeł naszego czasu. Publicystyka z lat 1985-1994'' (NOWa, 1995), ''Wyznania nawróconego dysydenta'' (Fundacja Zeszytów Literackich, 2003), ''Wściekłość i wstyd'' (Zeszyty Literackie, 2005), ''W poszukiwaniu utraconego sensu'' (Fundacja Zeszytów Literackich, 2007).

Laureat m.in. Prix de la Liberté francuskiego Pen Clubu, Nagrody im. Andrzeja Kijowskiego (1985), Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego, Fundacji im. Kościelskich (1986), Praw Człowieka im. Roberta F. Kennedy’ego (1988); Europejczyk Roku (1989), nagrody Stowarzyszenia Dziennikarzy Europejskich (1995), nagrody Pomost (Bruecke-Preis) (1995), medalu im. Imre Nagya (1995), nagrody Dziennikarstwa i Demokracji Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (1996), Nagrody Erazma (Holandia, 2001); odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (1998), Wielkim Krzyżem Zasługi Orderu Zasługi Niemiec (2001), Orderem Wielkiego Księcia Litewskiego Giedymina (2001), czeskim Orderem Tomasza G. Masaryka (2003), francuską Legią Honorową (2003), ukraińskim Orderem Jarosława Mądrego (2006); medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2005); dr h.c. New School for Social Research w Nowym Jorku (1984), University of Minnesota (1990), Connecticut College (1996), University of Michigan (2001), Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie (2009). Członek m.in. SPP.

18 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1965 – 3 XI 1989 rozpracowywany przez Wydz. III/IX/II Dep. III MSW w ramach SOS/SOR krypt. Wir.

Mirosława Łątkowska|Adam Borowski