Encyklopedia Solidarności Modzelewski Karol - Biogramy -

Karol Modzelewski, ur. 23 XI 1937 w Moskwie, zm. 28 IV 2019. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Historyczny (1959); w 1974 doktorat, w 1978 habilitacja, od 1990 prof.

1950-1956 w ZMP, od X 1956 w Rewolucyjnym Związku Młodzieży, 1957-1964 w ZMS i PZPR. Od 1959 asystent na Wydz. Historii UW. 1962-1963 założyciel, animator Politycznego Klubu Dyskusyjnego na UW (rozwiązany decyzją Komitetu Warszawskiego PZPR). W 1964 współautor (z Jackiem Kuroniem) memoriału będącego krytyczną analizą ustroju PRL, 14/15 XI zatrzymany (z grupą) na 48 godz., tekst przejęła SB; usunięty z PZPR i ZMS, zwolniony z pracy na UW. W 1965 współautor (w oparciu o memoriał) „Listu otwartego do członków POP PZPR i do członków uczelnianej organizacji ZMS przy Uniwersytecie Warszawskim”, 20 III 1965 aresztowany za jego kolportaż (16 egz.), 19 VII 1965 skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy na 3,5 roku więzienia, 3 VIII 1967 zwolniony warunkowo. Po wyjściu jeden z liderów grupy tzw. komandosów. W I 1968 inicjator akcji protestacyjnych po zdjęciu ''Dziadów'' Adama Mickiewicza w reż. Kazimierza Dejmka z repertuaru Teatru Narodowego, 8 III aresztowany, 15 I 1969 skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy na 3,5 roku więzienia, zwolniony we IX 1971. 1972-1983 pracownik naukowy Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN we Wrocławiu. W 1976 autor memoriału krytykującego politykę gospodarczą i społeczną ekipy Edwarda Gierka.

Podczas strajków w VIII 1980 krótko przebywał w Stoczni Gdańskiej im. Lenina; od IX 1980 w „S”, wiceprzewodniczący Komitetu Założycielskiego we wrocławskich placówkach PAN, członek Prezydium MKZ we Wrocławiu. 17 IX 1980 reprezentant Wrocławia na ogólnopolskiej konferencji przedstawicieli MKZ nowych związków zawodowych w Gdańsku, współautor pomysłu utworzenia jednej reprezentacji NSZZ, wspólnej rejestracji oraz przyjęcia nazwy „Solidarność”; członek KKP, XI 1980 – IV 1981 rzecznik prasowy KKP (złożył rezygnację po kryzysie bydgoskim). W VI 1981 delegat na I WZD Regionu Dolny Śląsk, członek Prezydium ZR, delegat na I KZD, członek KK.

13 XII 1981 internowany w Ośr. Odosobnienia w Strzebielinku i Warszawie-Białołęce, 23 XII 1982 aresztowany pod zarzutem próby obalenia ustroju PRL, osadzony w AŚ Warszawa-Mokotów, w VII 1984 zwolniony na mocy amnestii (sprawa uwolnienia „jedenastki”); w 1983 zwolniony z pracy. 1987-1992 pracownik naukowy PAN.

1989-1991 senator RP z listy KO „S”, w 1990 inicjator Klubu Parlamentarnego Solidarność Pracy, członek senackiej Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych oraz Komisji Nadzwyczajnej ds. Górnictwa, 1992-1995 współzałożyciel i członek UP, w 1995 zrezygnował z działalności partyjnej. 1992-1994 pracownik naukowy Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego, od 1994 Wydz. Historycznego UW, 2002-2004 kierownik Zakładu Historii Średniowiecznej. W 2005 w wyborach prezydenckich członek Komitetu Wyborczego Włodzimierza Cimoszewicza. Od 2006 wiceprezes PAN. ''Visiting professor'' w paryskiej École Pratique des Hautes Études en Sciences Sociales, w Collège de France oraz na uniwersytecie La Sapienza w Rzymie.

Autor wielu prac z zakresu historii średniowiecza, w tym książek: ''Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego'' (1975; 2000), ''Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej'' (Instytut Historii PAN, 1987), ''Barbarzyńska Europa'' (Iskry, 2004). W wydawnictwa niezależnych m.in. ''Między umową a wojną'' (NOWa, 1989). Członek TNW oraz Académie Européenne des Sciences, des Arts et des Lettres (Paryż).

Odznaczony Orderem Orła Białego (1998), laureat Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych (2007).

Do 11 X 1989 rozpracowywany przez Inspektorat II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. WUSW we Wrocławiu w ramach SOR krypt. Erazm.

Mirosława Łątkowska|Adam Borowski