Encyklopedia Solidarności

Jerzy Orzeł, ur. 27 III 1953 w Żegocinie k. Bochni. Absolwent Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Wydz. Zarządzania (2003).

W 1974 brakarz w kontroli jakości w Krakowskich Zakładach Elektronicznych Telpod w Krakowie; 1974-1991 elektronik w Zakładzie Przetwórstwa Hutniczego w Bochni. 1976-1989 członek Stowarzyszenia Elektryków Polskich. 1979-1981 w ZSMP.

VIII/IX 1980 współinicjator strajków w ZPH w Bochni; od IX 1980 „S”, od XI przewodniczący KZ, od III 1981 członek prezydium Komisji Robotniczej Hutników, członek MKZ Małopolska. W VII 1981 delegat na I WZD Regionu Małopolska. W 1980 założyciel biblioteki wydawnictw niezależnych w ZPH. IX-XII 1981 współzałożyciel, wydawca, drukarz, kolporter, autor „Kurierka B”, niezależnego pisma Terenowej Komisji Wykonawczej „S” w Bochni. Kolporter książek i prasy niezależnej, m.in. „Gońca Małopolskiego”, „Robotnika”.

13-15 XII 1981 współorganizator (z Eugeniuszem Oleksińskim, Jerzym Uczkiewiczem, Stanisławem Kurnikiem, Markiem Mazurem, Witoldem Bawolskim) strajku w ZPH w Bochni, przewodniczący KS. 15 XII 1981 aresztowany, przetrzymywany w AŚ w Tarnowie; 5 I 1982 skazany w trybie doraźnym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Tarnowie na 3,5 roku więzienia; 17 III 1982 po rewizji nadzwyczajnej SN wyrok podwyższył do 4,5 roku; osadzony w ZK w Hrubieszowie (uczestnik 7-dniowej głodówki o status więźnia politycznego). 23 XII 1982 zwolniony ze względu na stan zdrowia matki, 19 IV 1983 warunkowo zwolniony na mocy aktu łaski Rady Państwa. 1983-1989 współorganizator demonstracji 31 VIII, 16 XII, 1 i 3 V. Wydawca podziemnego pisma „Kurierek B”, kolporter podziemnych pism (m.in. „Hutnik”, „Tygodnik Mazowsze”, „Mała Polska”. Współorganizator Mszy za Ojczyznę w kościele parafialnym w Bochni. W 1982 i 1986 zwolniony z pracy, 1 V 1986 zatrzymany na 48 godz. 1984-1988 organizator i koordynator podziemnego Radia „S” w Bochni i ZPH (ok. 10 emisji), akcji ulotowych i plakatowania, pomocy prawnej dla represjonowanych oraz wieczornic poezji śpiewanej. W 1986 współorganizator wykonania urządzenia do zdalnego sterowania specjalną wyrzutnią ulotek i gazu łzawiącego mającą zakłócić oficjalne obchody święta 1 V na Rynku Głównym w Krakowie. 28 VII 1986 aresztowany (sprawa tzw. terrorystów krakowskich), przetrzymywany w areszcie WUSW w Krakowie, następnie w AŚ tamże; 25 IV 1987 zwolniony; 28 V 1987 SN umorzył postępowanie na mocy amnestii. W 1987 przewodniczący Komitetu Założycielskiego „S” w Bochni, 21 X 1987 złożył wniosek do sądu o rejestrację zakładowej organizacji „S”. 26 IV 1988 organizator w ZPH jednodniowego strajku solidarnościowego ze strajkującą HiL w Nowej Hucie.

IV 1989 – 1991 przewodniczący Bocheńskiego KO „S”; uczestnik kampanii wyborczej KO „S” (organizator spotkań wyborczych, akcji plakatowania). 1989-1991 poseł na Sejm z listy KO „S”, członek Komisji Samorządu Terytorialnego, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Komisji Przekształceń Własnościowych. 1990-1991 współzałożyciel PC. 1991-1994 wojewoda tarnowski. 1994-1996 koordynator Stacji Doświadczalnej Akademii Rolniczej w Krakowie; 1996-2001 prezes Zarządu w Miejskim Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej w Bochni; 2001-2002 zarządca komisaryczny w Kopalni Soli w Bochni; 2003-2004 dyr. ds. ekonomiczno-finansowych w Wytwórni Silników Wysokoprężnych w Andrychowie; w 2004 własna działalność gospodarcza; 2004-2005 prezes Zarządu w Zakładach Mechanicznych Andoria w Andrychowie; 2007-2009 dyr. biura Zarządu w KEM Sp. z o.o. w Dąbrowie Górniczej; 2009-2011 dyr. ZOZ w Dąbrowie Tarnowskiej.

Odznaczony Medalem Niezłomnym w Słowie (2010), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2011).

6 XII 1980 – 7 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1984 rozpracowywany przez Wydz. IIIA/V KW MO/WUSW w Tarnowie w ramach SO krypt. Bochnia; 18 XII 1981 – 26 I 1982 przez Wydz. IIIA/V KW MO w Tarnowie w ramach SOR krypt. Huta; 29 IV – 6 XII 1988 przez p. V RUSW w Bochni w ramach SOS krypt. Protest.

Sławomir Chmura