Encyklopedia Solidarności

Jerzy Pietrzak, ur. 16 VII 1942 w Nowych Skalmierzycach (k. Kalisza, obecnie powiat ostrowski). Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, Wydz. Filozoficzno-Historycznego (1966), prof. nauk humanistycznych (1997), prof. zw. (2003) (1971 obronił doktorat).

1967–2012 pracownik naukowy, wykładowca na UWr, 1967–1973 organizator (z Józefem Mertką ze Słupska i Edwardem Serwańskim z Poznania) niezależnych obchodów rocznic wydarzeń patriotycznych (gł. pod patronatem Kościoła, z pomocą ks. prałata Stanisława Matuszczaka w Ostrowie Wielkopolskim).

1980 członek-założyciel „S” w Instytucie Historycznym UWr, uczestnik strajków tamże (zabezpieczał ze studentami gmach Instytutu Historii), współpracownik MKP „S” w Ostrowie Wielkopolskim, 1981–1982 organizator pomocy finansowej dla rodzin internowanych tamże. 1981–1984 członek Prymasowskiej Rady Społecznej. 1982–1984 założyciel i przewodniczący Komitetu Odbudowy Pomnika Kard. Ledóchowskiego tamże (m.in. z Aleksandrem Urbanem, Józefem Wróblem, Wojciechem Milewskim, Jerzym Sówką, Tadeuszem Plucińskim), organizator nabożeństw patriotycznych tamże (z udziałem aktorów, np. Barbary Horawianki, Mieczysława Voita, Anny Nehrebeckiej, Krzysztofa Kolbergera, Barbary Sołtysik, Joanny Szczepkowskiej i Mirosława Konarowskiego). 1984 współorganizator (z ks. Tadeuszem Szmytem), nast. przew. Koła Ruchu Kultury Chrześcijańskiej Odrodzenie przy kościele św. Antoniego w Ostrowie Wielkopolskim. Współautor protestu skierowanego do Sejmu PRL ws. zamordowania ks. Jerzego Popiełuszki (protest podpisało 38 osób). 17 I 1985 przyjazd do Ostrowa Wielkopolskiego rzecznika władz PRL Jerzego Urbana na spotkanie z sygnatariuszami pisma. Sprawę nagłośniono w ogólnopolskich mediach. 1987–1988 współorganizator Tygodni Kultury Chrześcijańskiej w Ostrowie Wielkopolskim (uczestnicy m.in. prof. Janusz Ziółkowski, Jan Sielicki, Andrzej Szczepkowski).

1 IV 1989 założyciel i przew. KO „S” tamże, 7 IV 1989 inicjator i przew. KO „S” w woj. kaliskim (2 V 1989 rezygnacja z funkcji przew.). 1989–1991 senator RP z listy KO „S” woj. kaliskiego; 1991–1993 dyr. Gabinetu Marszałka Senatu Augusta Chełkowskiego.

1992–1995 członek Zarządu Przedstawicielstwa w Polsce Fundacji Jana Pawła II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. w Państwie Watykańskim, 1992–2002 Rady Wykonawczej Polskiego Instytutu Kultury Chrześcijańskiej w Rzymie, 1995–1996 Zespołu ds. Akcji Katolickiej przy Konferencji Episkopatu Polski. 1997–2001 dyr. Gabinetu Marszałek Senatu Alicji Grześkowiak. 

1988–1992 wiceprezes Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1994–1997 redaktor nacz. „Gazety Ostrowskiej”.

Autor publikacji, m.in.: Sejm RP – tradycje i współczesność: kompetencje, procedury, zwyczaje (2000); Senat Rzeczypospolitej Polskiej: tradycje i współczesność XV–XXI (2002); Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945–1948 (2009); współautor (z Agnieszką Gibasiewicz) Dziedzice, dwory, pałace. Właściciele dóbr rycerskich w powiecie ostrowskim wielkopolskim 1795–1945 (2013); Wykorzystać szansę wolności. Komitety Obywatelskie Komitety Obywatelskie Komitety Obywatelskie, terenowe struktury zwolenników „S”, których pierwotnym zadaniem było zorganizowanie kampanii wyborczej przed wyborami 4 VI 1989. Solidarność i wybory 4 czerwca 1989 r. w województwie kaliskim (2015); Powstańczy Ostrów w powstańczej Wielkopolsce 1918–1919 (2019).

Od 2012 na emeryturze.

Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2011).

15 VII 1976–4 IV 1978 rozpracowywany przez Wydz. IV KW MO w Kaliszu w ramach KE krypt. Literat; 8 II–30 VI 1980 przez Wydz. III KW MO tamże w ramach SOS krypt. Opinia; 9 II 1982–22 IX 1989 przez KW MO w Kaliszu/p. III RUSW w Ostrowie Wielkopolskim w ramach KE krypt. Docent. 

Grażyna Schlender