Encyklopedia Solidarności

Wojciech Polak, ur. 22 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1962 w Olsztynie. Absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, kierunek historia (1985), w 1994 doktorat, w 2004 habilitacja, od 2008 prof.

1985-2004 pracownik naukowo-dydaktyczny w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK, asystent, od 1994 adiunkt.

W X 1980 członek Komitetu Założycielskiego NZS na Wydz. Humanistycznym UMK, następnie członek Zarządu Wydziałowego i Uczelnianego; w 1981 współpracownik KOWzP przy organizacji marszu w obronie więźniów politycznych 26 V 1981 w Toruniu; XI/XII 1981 jeden z przywódców studenckiego strajku solidarnościowego na UMK ze studentami radomskiej WSI.

W 1982 szef (z Grzegorzem Górskim) tajnego NZS UMK; 1982-1983 współzałożyciel, współorganizator druku, redaktor, autor w podziemnych pismach NZS: „Jeszcze Tym Razem”, „Pismo Akademickie”, „Gryf”, wznowionym „Immunitecie”, autor w piśmie „Rezonans” wydawanym przez podziemną „S” w Olsztynie; drukarz ulotek, krótko toruńskiej edycji „Tygodnika Wojennego”; od 1982 kolporter, współorganizator sieci kolportażu wydawnictw podziemnych na UMK; współorganizator manifestacji, akcji ulotkowych w Toruniu; w 1983 zbierał podpisy pod petycją podziemnej „S” ws. uwolnienia więźniów politycznych; 1986-1987 autor w toruńskim piśmie „Solidarność Walcząca”. 1987-1988 współzałożyciel Chrześcijańskiego Ruchu Społecznego, współzałożyciel, redaktor pisma „Chrześcijański Ruch Społeczny”. IX 1987 – V 1988 na stypendium naukowym Svèrige Institutet w Sztokholmie. W 1988 wspierał odradzające się struktury NZS UMK, członek jawnej Komisji Uczelnianej „S” na UMK.

W VI 1989 w wyborach parlamentarnych członek z ramienia KO Okręgowej Komisji Wyborczej w Toruniu. W 1989 w Stronnictwie Pracy, od 1990 w PC, 1990-1993 współzałożyciel, członek Zarządu, rzecznik prasowy PC w Toruniu; od 2004 w PiS. 2000-2005 (równolegle z UMK) nauczyciel historii w Collegium Marianum w Pelplinie; od 2004 pracownik Instytutu Politologii UMK, od 2005 na stanowisku prof., od 2009 w nowo utworzonym Wydz. Politologii i Studiów Międzynarodowych UMK. Członek Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz Polskiego Towarzystwa Historycznego. Od 2010 (równolegle z UMK) kierownik Ośrodka Badań Historycznych Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku.

Autor wielu artykułów i książek z dawnej historii Polski, m.in. ''O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607-1612'' (1995; 2008), ''O dobro wspólne i egzekucję praw. Sejm 1565 r. w Piotrkowie'' (2004) oraz z historii najnowszej, m.in.: ''Najtrudniejsze egzaminy. Niezależne Zrzeszenie Studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu na tle wydarzeń w kraju i regionie'' (1980-1982) (2001), monografii podziemnej „S” w Toruniu ''Czas ludzi niepokornych. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” i inne ugrupowania niezależne w Toruniu i Regionie Toruńskim (13 XII 1981 – 4 VI 1989)'' (2003), ''Dni protestu. Wydarzenia 1 i 3 Maja 1982 r. w Toruniu'' (2004), ''Anatomia agenta. Historia tajnego współpracownika Służby Bezpieczeństwa o pseudonimie „Karol” (1978-1983)'' (2005), ''Stan wojenny. Pierwsze dni'' (2006), ''Trudne lata przełomu. Szkice z historii najnowszej'' (2006), ''Śmiech na trudne czasy. Humor i satyra niezależna w stanie wojennym i w latach następnych (13 XII 1981 – 31 XII 1989)'' (2007; 2008), ''Szkice z najnowszej historii Torunia'' (2008), ''Wydawnictwo „Alternatywy”. Z dziejów gdańskiej poligrafii podziemnej'' (2009), ''Sierpień nad Wisłą i Drwęcą. Strajki i protesty w Toruniu i województwie toruńskim latem 1980 r.'' (2010).

Wyróżniony odznaką Zasłużony Działacz Kultury (2001), odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2007), medalem Pro Memoria (2009).

Krzysztof Biernacki