Encyklopedia Solidarności

Henryk Sawa, ur. 14 VIII 1941 w Escaudain (Francja). Ukończył Technikum Mechaniczne w Świdnicy (1970).

1960–1990 frezer, technolog, mistrz narzędziowy w Wytwórni Urządzeń Klimatyzacyjno-Wentylacyjnych Klimator w Świebodzicach. 1976–1980 wiceprzew. Rady Robotniczej tamże. 1979–1980 wiceprzew. ZZ Metalowców w Świebodzicach.

25 VI 1976 uczestnik strajku w Klimatorze.

Od IX 1980 w „S”; od XI przew. KZ, od II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981 członek MKK w Świebodzicach.

1982–1989 współorganizator, członek podziemnej MKK tamże. 1982–1989 organizator i koordynator sieci kolportażu w Świebodzicach, organizator punktu kolportażowego podziemnych wydawnictw, m.in. pism: „Tygodnik Mazowsze”, „Z Dnia na Dzień”, „Solidarność Walcząca”, „Szkoła”, „Niezależne Słowo”, „Z Rąk do Rąk”, „Biuletyn Informacyjny Ziemi Świdnickiej”, paryskiej „Kultury” i książek NOW-ej. Kolporter ulotek, znaczków poczt podziemnych, kaset audio, kalendarzy, banknotów, kart świątecznych, cegiełek. Uczestnik akcji ulotkowych i plakatowych, malowania napisów na murach, zbiórek na działalność związkową i pomoc represjonowanym. 1983–1989 współorganizator mszy za Ojczyznę w kościele św. Mikołaja w Świebodzicach, 1984–1989 współorganizator i uczestnik Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy Duszpasterstwa Ludzi Pracy, struktury kościelne, faktycznie posiadające charakter stowarzyszeń, których celem było wzmocnienie moralne i rozwój duchowy pracujących, a także pobudzenie ich do aktywności w życiu zawodowym i społecznym. Ich działalność nie zawsze była całkowicie jawna. Pierwsze DLP powstały w 1973, szczególny rozkwit tych struktur, często przy współudziale laikatu, nastąpił w okresie stanu wojennego i delegalizacji „S”, co wynikało z bieżących potrzeb – głównie pomocy internowanym działaczom związku, ale także np. potrzeby wspólnotowości czy dalszego samokształcenia po zawieszeniu działalności kursów organizowanych w ramach tzw. Uniwersytetu Latającego. Zazwyczaj opiekunami duszpasterstw byli księża diecezjalni: proboszczowie albo delegowani do tej pracy wikariusze, np. Jerzy Popiełuszko, który od I 1979 pełnił posługę jako duszpasterz średniego personelu medycznego w archidiecezji warszawskiej. Jednym z prężniej działających DLP kierował w parafii św. Maksymiliana w nowohuckich Mistrzejowicach ks. Kazimierz Jancarz, który organizował tam m.in. czwartkowe Msze za Ojczyznę. Z duszpasterstwem tym był związany ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Często opiekę nad DLP sprawowali także księża zakonnicy. DLP przede wszystkim pogłębiały świadomość chrześcijańską; ich członkowie poznawali katolicką naukę społeczną, papieskie encykliki, aktualności z życia gospodarczego i społecznego. W ramach DLP organizowano od 1982 Ogólnopolską Pielgrzymkę Ludzi Pracy, która w 3. sobotę i niedzielę IX każdego roku wyruszała (i wyrusza) na Jasną Górę. DLP organizowały pielgrzymki także do innych miejsc kultu religijnego. Choć wszystkie one miały charakter religijny, pozwalały zarazem pracownikom, szczególnie tym zrzeszonym w „S”, na zamanifestowanie jedności i starań w walce o wolność, godność człowieka pracy i prawa pracownicze. Przeciwko DLP protestowały niejednokrotnie władze państwowe, traktując ich działalność jako zagrożenie w sferze wpływu na środowiska robotnicze. DLP prowadziły ponadto działalność samokształceniową, budowały poczucie wspólnoty w kręgu wartości chrześcijańskich, wywierały pozytywny wpływ na życie religijne, społeczne, rodzinne, zawodowe i polityczne. tamże. W VI 1986 podejrzany w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Wydz. Śledczy WUSW w Lesznie o rozpowszechnianie ulotek i in. materiałów tamże, 30 VI 1986 sprawę przekazano do Wydz. Śledczego WUSW w Wałbrzychu, 15 IX 1986 Prokuratura Rejonowa w Świdnicy umorzyła sprawę na mocy amnestii. 1985–1989 członek Rady Pracowniczej w Klimatorze, 1987–1989 przew.

1989–1990 członek KZ tamże. 1989–1994 wiceprzew. KO w Świebodzicach. 1990–2002 radny Rady Miejskiej Świebodzic z listy KO i Forum Wspierania Inicjatyw Lokalnych, 1990–1998 z-ca burmistrza Świebodzic. 1990–1998 i 2000–2008 wiceprezes Klubu Sportowego Victoria Victoria (FSC Lublin) „Victoria”, podtytuł: „Biuletyn informacyjny NSZZ «Solidarność» FSC Lublin”, pismo wydawane IV 1988 – III 1989 (w winiecie rysunek dłoni z palcami ułożonymi w kształcie „V” z napisem „Solidarność” stylizowanym na oryginalną solidarycę). Jako wydawca w stopce m.in.: Drukarnia Olofa Palme, Drukarnia im. Stefana Okrzei i Wydawnictwo im. Stefana Okrzei. w Świebodzicach, 2008–2012 sekretarz tamże. 1998–2006 na rencie, od 2006 na emeryturze. Od 2006 członek Wspólnoty Samorządowej Ziemi Świdnickiej, koło w Świebodzicach, 2006–2010 sekretarz.

Agnieszka Klarman