Encyklopedia Solidarności

https://encysol.pl/es/encyklopedia/biogramy/18814,Stanowski-Adam.html
29.03.2024, 09:18

Stanowski Adam

Adam Stanowski, ur. 19 IV 1927 w Gdańsku, zm. 7 II 1990 w Lublinie. Absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, kierunek pedagogika (1956); w 1969 doktorat.

Od 1941 w konspiracyjnych Grupach Katolickich związanych z akademicką Sodalicją Mariańską, od 1942 w Szarych Szeregach, od 1943 żołnierz AK w Pułku Baszta, w dniu wybuchu Powstania Warszawskiego, 1 VIII 1944, uległ poparzeniu płynem samozapalającym, hospitalizowany w szpitalu ss. elżbietanek, następnie w szpitalu św. Stanisława w Skierniewicach. W 1946 zdał maturę w Liceum dla Dorosłych im. Bolesława Chrobrego w Sopocie; działacz Sodalicji Młodzieży Akademickiej, z-ca prefekta w Tymczasowym Zarządzie koła gdańskiego. 1946-1948 studiował pedagogikę i filozofię na KUL, 1948-1949 sekretarz generalny Związku Akademickich Sodalicji Mariańskich (do rozwiązania ZASM przez władze). 1948-1950 studiował pedagogikę społeczną na Uniwersytecie Łódzkim, ukończył tamtejsze Studium Wyższej Kultury Religijnej. W II 1949 aresztowany w związku ze śledztwem przeciw organizacji Iuventus Christiana, zwolniony po 3 mies. W X 1950 wstąpił do Achidiecezjalnego Seminarium Duchownego w Warszawie. 24 X 1950 ponownie aresztowany (z całym kierownictwem ZASM), w VIII 1951 skazany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie na 7 lat więzienia, więziony w ZK we Wronkach, w VIII 1955 zwolniony po odbyciu 2/3 kary. Po wyjściu kontynuował studia na KUL, członek Rady Naczelnej odnawiającego się ZSP. Od 18 XI 1956 członek Tymczasowego Komitetu Porozumiewawczego Działaczy Katolickich przy Ogólnopolskim Komitecie Frontu Narodowego (następnie Front Jedności Narodu), którego niezrealizowanym celem było przejęcie kontroli nad Stowarzyszeniem Pax. Od 1956 w KIK w Warszawie, 1969-1970 członek Zarządu. W l. 60. bliski współpracownik ks. Franciszka Blachnickiego. 1957-1990 pracownik naukowy na KUL; 1958-1961 i 1977-1990 redaktor miesięcznika „Więź”, 1972-1983 redaktor „Zeszytów Naukowych KUL”. 31 I 1976 sygnatariusz Listu 101 do Sejmu PRL przeciw planowanym zmianom w Konstytucji. W 1977 współzałożyciel i wykładowca Uniwersytetu Latającego, 22 I 1978 sygnatariusz deklaracji założycielskiej TKN. Autor w niezależnym piśmie „Spotkania”. 23 VIII 1979 sygnatariusz Apelu Komitetu Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu o przeprowadzenie wolnych wyborów do Sejmu. W 1980 przewodniczący ZNP na KUL.

Od IX 1980 w „S”, przewodniczący Tymczasowego Komitetu Założycielskiego, następnie Komisji Uczelnianej „S” na KUL, ze względu na stan zdrowia zrezygnował w X 1981; członek MKZ Regionu Środkowo-Wschodniego. W 1981 szef zespołu doradców ZR Środkowo-Wschodniego, inicjator powstania i współprzewodniczący Wszechnicy Związkowej i Wszechnicy Rolniczej przy ZR; redaktor naczelny niezależnego pisma „Miesiące” (ukazał się tylko 1 nr); gość honorowy i ekspert na I KZD. W 1981 współzałożyciel Klubu Katolickiego w Lublinie, 1985-1987 prezes.

Od 13 XII 1981 w ukryciu, 15 XII 1981 hospitalizowany w szpitalu akademickim, co uchroniło go przed internowaniem. Członek tajnego TZR Środkowo-Wschodniego, kierownik tajnej Wszechnicy Związkowej. VII 1982 – 1988 uczestnik tajnej Rady Edukacji Narodowej w Warszawie (kierowanej przez Klemensa Szaniawskiego). 1986-1990 współtwórca i kierownik Studium Katolickiej Nauki Społecznej przy Duszpasterstwie Ludzi Pracy w Stalowej Woli, z ks. Edwardem Frankowskim kierował Uniwersytetem Robotniczym tamże. 31 V 1987 sygnatariusz dokumentu określającego podstawowe cele polskiej opozycji, wypracowanego na naradzie w Warszawie zwołanej przez Lecha Wałęsę przed pielgrzymką Jana Pawła II do Polski. Wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany, poddawany rewizjom.

18 XII 1988 – 1990 członek KO przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie. W 1989 uczestnik obrad Okrągłego Stołu w podzespole ds. oświaty, nauki i postępu technicznego. 1989-1990 senator RP z listy KO „S”.

Autor publikacji i artykułów naukowych, m.in. ''Polacy wobec wyboru Papieża – badania ankietowe'' (1979), ''Uniwersytet ludowy i młode pokolenie chłopów'' (1981), ''Kościół i katolicyzm polski po drugiej wojnie światowej'' („Widnokrąg” nr 3-4, 1986), ''Pedagogika wyzwolenia, wstęp do dyskusji'' (WSKos, Warszawa 1988); współautor prac zbiorowych: ''W kręgu nauczania Jana Pawła II'' (W. 1985), ''Ludzie Lasek'' („Widnokrąg” 1987), ''Problem wyzwolenia człowieka'' (Rzym 1987); współredagował ''Dokumenty nauki społecznej Kościoła'' (Rzym 1987, I-II).

II 1982 – VII 1989 rozpracowywany przez Wydz. IV KW MO/WUSW w Lublinie w ramach KE krypt. Działacz.

 

Mirosława Łątkowska|Adam Borowski

Opcje strony