Encyklopedia Solidarności

Aniela Steinsbergowa, ur. 27 VI 1896 w Wiedniu, zm. 22 XII 1988 w Warszawie. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Prawa (1920).

1930-1939 adwokat, obrońca w sprawach politycznych; członek PPS, 1939-1945 w PPS-WRN i Radzie Pomocy Żydom Żegota. 1946-1948 w PPS, 1948-1955 w PZPR. 1955-1962 w Klubie Krzywego Koła. 1954-1968 adwokat, także w sprawach rehabilitacyjnych żołnierzy AK, m.in. w 1955 z mec. Władysławem Winawerem reprezentowała Kazimierza Moczarskiego; obrońca w sprawach politycznych, m.in. w 1959 Hanny Rewskiej, oskarżonej o rozpowszechnianie paryskiej „Kultury”, w 1962 Hanny Rudzińskiej oskarżonej o tłumaczenie książki na prośbę J. Giedroycia; w 1964 Januarego Grzędzińskiego, w 1965 Jana Nepomucena Millera, oskarżonych o pisanie artykułów do pism emigracyjnych; w 1965 Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego, postawionych w stan oskarżenia za napisanie „Listu otwartego do członków POP PZPR i do członków uczelnianej organizacji ZMS przy Uniwersytecie Warszawskim”. W 1968 pozbawiona prawa wykonywania zawodu; na rencie. W XII 1975 sygnatariuszka Listu 59 do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji, w I 1976 Listu 14 przeciw konstytucyjnemu zapisowi o nierozerwalności sojuszu z ZSRS, w VI 1976 oświadczenia 14 intelektualistów wyrażającego solidarność z protestującymi robotnikami Radomia i Ursusa. 23 IX 1976 współzałożycielka KOR, obserwatorka jednego z procesów radomskich po wydarzeniach Czerwca 1976. W V 1977 współautorka (z Antonim Pajdakiem, Ludwikiem Cohnem i Andrzejem Szczypiorskim) wystąpienia do przewodniczącego Międzynarodówki Socjalistycznej Willy’ego Brandta w obronie aresztowanych działaczy i współpracowników KOR; 1977-1980 odpowiedzialna za sprawy prawne w niezależnym piśmie KOR/KSS KOR „Komunikat” i porady w Biurze Interwencyjnym KOR, następnie KSS KOR; od V 1977 w komisji redakcyjnej KOR, nast. powołanej do redagowania dokumentów KOR, 18 IX 1977 sygnatariuszka Deklaracji Ruchu Demokratycznego. W 1978 współautorka (z Adamem Szczypiorskim) Listu do Rady Państwa z protestem przeciwko napadom bojówek SB na uczestników wykładów TKN. W 1980 współtwórczyni (z L. Cohnem, Zbigniewem Romaszewskim i Edwardem Lipińskim) Komisji Helsińskiej KSS KOR, współautorka dokumentu ''Raport Madrycki. O przestrzeganiu praw człowieka i obywatela w Polsce'', inicjatorka wystąpienia o zbadanie przez Sejm PRL nadużyć popełnianych przez aparat władzy.

W XI 1980 członek KOWzP przy KKP „S”, następnie KK.

13 X 1983 sygnatariuszka protestu (m.in. z Jerzym Ficowskim, ks. Zbigniewem Kamińskim, Janem Kielanowskim, E. Lipińskim, Haliną Mikołajską, A. Pajdakiem, Józefem Rybickim, ks. Janem Zieją) przeciwko postawieniu zarzutów karnych członkom b. KSS KOR: J. Kuroniowi, Adamowi Michnikowi, Z. Romaszewskiemu i Henrykowi Wujcowi; 12 II 1984 podpisała Oświadczenie sygnowane przez działaczy b. KSS KOR (m.in. Konrada Bielińskiego, Jana Józefa Lipskiego, Jana Lityńskiego), członków RKW Mazowsze (Zbigniewa Bujaka, Zbigniewa Janasa, Wiktora Kulerskiego) oraz czechosłowackiej Karty ’77 (m.in. Václava Bendę, Václava Havla, Annę Šabatovą) o uwolnienie więźniów politycznych. W IV 1984 uczestniczka mediacji pomiędzy rządem, Episkopatem a uwięzioną „jedenastką”: 4 działaczami b. KSS KOR i 7 członkami KK. W 1988 w odrodzonej PPS (założonej m.in. przez J.J. Lipskiego), honorowa przewodnicząca warszawskiego Okręgowego Komitetu Robotniczego.

Tłumaczka Claude’a Levi-Straussa ''Smutku tropików'' i ''Totemizmu'', redaktor pism Stefanii Sempołowskiej, autorka wspomnień ''Widziane z ławy obrończej'' (Instytut Literacki, Paryż 1977).

Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1948), pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2006).

Do 26 VI 1987 rozpracowywana przez Wydz. II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. Dep. III MSW w ramach SOR krypt. Anita.

Krzysztof Biernacki