Encyklopedia Solidarności

Jacek Szymanderski, ur. 21 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1945 w Radomiu. Absolwent socjologii na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego (1968).

1968-1974 starszy asystent w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, 1974-1989 w Instytucie Historii PAN. 1977-1980 w kontakcie KOR, następnie KSS KOR.

We IX 1980 współorganizator NSZZ Pracowników Nauki Techniki Oświaty i Kultury w Warszawie; od X 1980 w „S”, zaangażowany w tworzenie struktur założycielskich MKZ Mazowsze; autor w niezależnym dzienniku MKZ Mazowsze, następnie Regionu Mazowsze „Niezależność” oraz „Wiadomości Dnia”. W III 1981 na zjeździe niemieckich związków zawodowych w RFN jako przedstawiciel „S”. W VI 1981 delegat na I WZD Regionu Mazowsze, członek ZR, delegat na I KZD.

Po 13 XII 1981 podjął próbę zorganizowania z ramienia Regionu Mazowsze „S” podziemnej łączności między działaczami. 20 XII 1981 internowany w Ośr. Odosobnienia w Warszawie-Białołęce (współredaktor gazetki internowanych „Koniem przez Świat”), Załężu k. Rzeszowa (31 VIII uczestnik buntu), Kielcach-Piaskach, 7 XII 1982 zwolniony. 1982-1989 współtwórca duszpasterstwa Rada Parafialna Byłych Internowanych i Więźniów Politycznych (pod opieką ks. Jana Sikorskiego) przy kościele Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca (seminaryjny), następnie przy kościele św. Józefa Oblubieńca NMP w Warszawie; współorganizator Mszy za Ojczyznę tamże. Autor w podziemnych pismach: „Wola” (1983-1984), „Wolna Trybuna” (1983-1985) i „PWA” (1987-1988), 1986-1987 autor i redaktor w Radiu „S”. 1983-1989 członek TKZ „S” w Instytucie Historii PAN; wykładowca w ramach współpracy z duszpasterstwami w całej Polsce. 1984-1988 współpracownik struktur „S” w Rzeszowie. 18 XII 1985 aresztowany, przetrzymywany w AŚ Warszawa-Mokotów, w VIII 1986 zwolniony na mocy amnestii. 1985-1989 rzecznik i animator Ruchu WiP. W 1987 współtwórca jawnej grupy Komitet Obywatelski Przeciw Przemocy; współorganizator Tygodni Kultury Chrześcijańskiej. 7-9 V 1987 współorganizator międzynarodowego seminarium „Pokój międzynarodowy i porozumienia helsińskie” w kościele Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny w Warszawie; 25-28 VIII 1988 uczestnik Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka w parafii św. Maksymiliana Kolbego w Krakowie-Mistrzejowicach, współprowadzący obrady; jesienią 1988 współorganizator seminarium ekologicznego przy kościele Podwyższenia Świętego Krzyża w Gliwicach. 17-24 III 1985 wspomagał głodujących w kościele w Podkowie Leśnej o uwolnienie Marka Adamkiewicza skazanego za odmowę złożenia przysięgi wojskowej; 13-20 IX 1987 uczestnik głodówki w kościele oo. Jezuitów w Bydgoszczy o uwolnienie Oskara Kasperka i Piotra Różyckiego skazanych za odmowę służby wojskowej. W 1988 uczestnik nieformalnych pertraktacji (z władzami PRL ws. zmiany ustawy o powszechnym obowiązku obrony. 1987-1989 rzecznik podziemnej Tymczasowej Krajowej Rady Rolników „S”, organizator rolniczych pielgrzymek na Jasną Górę. Wielokrotnie zatrzymywany, poddawany rewizjom.

W 1989 uczestnik obrad Okrągłego Stołu w podzespole ds. rolnictwa, obserwator z ramienia „S” RI. 1989-1991 poseł RP z listy KO „S”, wiceprzewodniczący Komisji Obrony Narodowej. 1990-1993 dyr. Ośrodka Badań Opinii Publicznej, 1996-1999 właściciel firmy Doradztwo i Badania Jasz, 1999-2005 dyr. Agencji Rozwoju Komunalnego, 1999-2001 doradca ministra rolnictwa. 2007-2008 Ekspert w Urzędzie m.st. Warszawy. W 1989 współzałożyciel PSL „S”, nast. w SKL, od 2004 w PO. Od 2003 członek Stowarzyszenia Wolnego Słowa.

Autor publikacji, m.in.: ''Kryzys w perspektywie legitymizacji'', w: ''Polacy ’84 dynamika konfliktu i konsensusu'' (praca zbiorowa pod redakcją W. Adamskiego, K. Jasiewicza. A. Rycharda, Uniwersytet Warszawski, 1986), współautor z Krystyną Kersten ''Diabły, Żydzi, Komuniści'' („Krytyka” nr 27, 1988), ''Złamanie rewolucyjnej utopii'', w: ''Pięć lat po czerwcu'' (pod redakcją J. Winieckiego; 1994), ''Stosunek opinii publicznej do zmian instytucjonalnych w Polsce'' („Zeszyty Centrum im Adama Smitha” nr 23, 1996).

Anna Grażyna Kister