Tomczyszyn-Wiśniewska Teresa Maria
Teresa Maria Tomczyszyn-Wiśniewska, ur. 22 I 1926 w Łomży, zm. 20 V 2006. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, Wydz. Filologiczny (1952).
Szkołę średnią ukończyła na tajnych kompletach w Białymstoku podczas II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. wojny światowej; łączniczka AK. 29 XI 1944 aresztowana przez NKWD, torturowana w więzieniu na ul. Ogrodowej w Białymstoku, zesłana do łagru w Stalinogorsku (ZSRS). W I 1946 repatriowana do Polski. Od 1952 zatrudniona w Pracowni Dialektologii Języka Polskiego PAN, kierowanej przez prof. Witolda Doroszewskiego. Od 1956 nauczycielka jęz. polskiego w LO nr 38 w Wilanowie, następnie w XLIV LO im. Antoniego Dobiszewskiego, XLII LO im. Marii Konopnickiej.
Od jesieni 1980 w „S”; współzałożycielka Nauczycielskiej „S” w dzielnicy Warszawa-Mokotów; delegat na I WZD Regionu Mazowsze.
13 XII 1981 po wyważeniu łomem drzwi mieszkania przez funkcjonariuszy MO, internowana w Ośr. Odosobnienia w Warszawie-Olszynce Grochowskiej (do 15 I 1982), następnie w Gołdapi, 22 IV 1982 przewieziona na 24 godz. do aresztu komendy MO w Gołdapi, pozbawiona leków; mimo poważnej choroby i interwencji MCK zwolniona dopiero w VII 1982; zwolniona z pracy. 1982-1988 działaczka podziemnych struktur „S”; kolporterka podziemnych wydawnictw; współpracowniczka i entuzjastka Duszpasterskiego Ośrodka Kultury Chrześcijańskiej w Stalowej Woli przy parafii Matki Bożej Królowej Polski, współorganizatorka Tygodni Kultury Chrześcijańskiej, Katolickich Dni Społecznych, umożliwiała kontakty z niezależnymi twórcami kultury, historykami, artystami (m.in. z prof. Markiem Drozdowskim, Juliuszem Bogdanem Deczkowskim, Katarzyną Łaniewską, Krystyną Kwasowską, Dariuszem Zawadzkim, Ewa Skarżanką, Andrzejem Przybylskim, prof. Tomaszem Strzęboszem, Tomaszem Jastrunem, Piotrem Brożyną, Januszem Onyszkiewiczem); podczas III KDS autorka prelekcji nt. „Powstanie listopadowe inspiracją dramatu romantycznego”; udostępniała mieszkanie na spotkania działaczy opozycji, angażowała znajomych do współpracy, promowała Stalową Wolę w swoim środowisku. W 1985 poddano rewizji jej mieszkanie, następnie zatrzymano ją, zwolniono, wezwano na przesłuchanie do Stalowej Woli, ponownie zatrzymano; 28 VIII przewieziono na dołek w Machowie k. Tarnobrzega w związku z wpadką kolportażu w Stalowej Woli, następnie zwolniono po interwencji lekarza. W 1988 podczas strajku w Hucie Stalowa Wola przekazywała informacje (we współpracy z Ewą Kuberną) do pisma „Kontakt” w Paryżu, przyjmowała informacje nt. działań KS w Stoczni im. Lenina w Gdańska (za pośrednictwem Bogusława Kwiecińskiego) i przekazywała je do Stalowej Woli (bezpośredni kontakt Stalowa Wola – Gdańsk uniemożliwiono). W 1988 doprowadziła do reaktywowania i zarejestrowania Związku Sybiraków (we współpracy z Ireną Głowacką, Krystyną Znosko), prowadziła Komisję Historyków w Kole Mokotów.
W 1989 zaangażowana w pierwsze wolne wybory, mąż zaufania Lecha Wałęsy. W VIII 1989 przywrócona do pracy w LO, wychowawczyni wielu pokoleń licealistów (jej motto: „... jestem drobiną w długim ciągu pokoleń”).
Odznaczona Medalem XXV-lecia „S”, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Zesłańców Sybiru; uhonorowana przez Radę Miasta Stalowej Woli tytułem Honorowego Obywatela Stalowej Woli (11 XI 2001).
9 X 1980 – 25 I 1983 rozpracowywana przez Wydz. III KS MO w ramach SOS krypt. Wiśnia; 7 XI 1986 – 30 V 1988 przez Wydz. III Dep. V MSW w ramach SOR krypt. Księgarnia (wg ZSKO SOS).