Encyklopedia Solidarności

Ludwik Turko, ur. 17 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1944 w Akmolińsku (obecnie Nur-Sułtan w Kazachstanie). Absolwent Uniwersytetu Łódzkiego, Wydz. Matematyki, Fizyki i Chemii (1966), doktorat (1970), habilitacja (1979), prof. (2007).

1970–1980 w ZNP.

Od 1967 pracownik naukowy Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego (1998–2005 wicedyr., od 2005 kierownik Zakładu Teorii Cząstek Elementarnych).

W III 1968 uczestnik strajków studenckich we Wrocławiu. 1976–1980 kolporter niezależnych pism, m.in. „Biuletyn Informacyjny” KOR/KSS KOR.

Od IX 1980 w „S”; od 8 IX członek Komitetu Założycielskiego na UWr., od I 1981 przew. KZ; w VI 1981 delegat na I WZD Regionu Dolny Śląsk.

13–15 XII 1981 przew. KS podczas strajku na UWr. 16–28 XII w ukryciu. 6 I 1982 internowany, przetrzymywany w AŚ we Wrocławiu, w Ośrodku Odosobnienia w Nysie (redaktor z Lotharem Herbstem i Cezarym Łagiewskim pisma dla internowanych „PAPuga TASSmańska”) i Strzelcach Opolskich (redaktor z L. Herbstem i C. Łagiewskim pisma dla internowanych „PAPużka TASSmańska”), 25 II aresztowany i przewieziony do AŚ we Wrocławiu, 11 VI zwolniony ze wzgl. na stan zdrowia. W 1982 wielokrotnie zatrzymywany. 5 XI 1982 ponownie internowany, przetrzymywany w Ośrodku Odosobnienia w Strzelinie, 15 XII zwolniony. 19 XI 1982 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia wyłączył postępowanie do odrębnego rozpoznania ze wzgl. na stan zdrowia, 28 VII 1983 postępowanie umorzono na mocy amnestii. 1982–1989 członek Ogólnopolskiej Sekcji Nauki „S”. 1982–1989 kolporter podziemnych pism, m.in. „Z Dnia na Dzień”, „Solidarność Walcząca”, „Biuletyn Dolnośląski”, „Z Rąk do Rąk”. 1983–1989 współzałożyciel, redaktor i autor podziemnego pisma „Z Rąk do Rąk”, 1983–1988 współpracownik redakcji, autor w piśmie „Obecność”, 1984–1987 redaktor i autor w piśmie „Walka”, 1987–1989 autor w piśmie „Region”. 6–7 V 1988 doradca NZS UWr. podczas strajku.

1989–1991 przew. KZ, w III 1990 delegat na II WZD Regionu Dolny Śląsk, III – X 1990 rzecznik prasowy ZR; X 1990 – 1991 kierownik Działu Zagranicznego. Od 1990 członek SDP. 1990–1993 w krajowym prezydium ROAD/UD, 1991–1997 poseł RP z list UD/UW, 1994–2005 w Radzie Krajowej UW, w 2005 w PD. 1997–2001 sędzia Trybunału Stanu. 2002–2010 pełnomocnik prezydenta Wrocławia ds. nauki, od 2000 przew. Stowarzyszenia Absolwentów UWr.; od 2002 w Zarządzie Niemiecko-Polskiego Stowarzyszenia Przyjaciół UWr.

Autor ok. 80 publikacji naukowych z dziedziny teorii cząstek elementarnych, współredaktor monografii Wrocławskie środowisko akademickie. Twórcy i uczniowie 1945–2005 (2007) oraz ok. 300 pozycji publicystycznych m.in. w „Gazecie Wyborczej”, „Rzeczpospolitej”.

Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2009), Krzyżem Wolności i Solidarności (2015), Medalem KEN (1997).

26 XI 1970 – 13 XII 1989 rozpracowywany przez Wydz. III/WOKPP KW MO/WUSW we Wrocławiu w ramach SO krypt. Katedra; 19 XI 1981 – 21 X 1983 przez Wydz. III-1 KW MO/WUSW w ramach SOR krypt. Ława; 8 II 1984 – 8 V 1986 przez Wydz. III-1 WUSW w ramach SOS krypt. Giaur; 22 V 1986 – 21 XI 1989 przez Wydz. III-1/WOKPP w ramach KE krypt. Janczar.

Marek Golińczak|Agnieszka Klarman