Encyklopedia Solidarności

Robert Turski, ur. 29 VII 1961 w Garbatce-Letnisku k. Pionek, zm. 8 VII 2016 w Przemyślu. Ukończył Zawodową Szkołę Rolniczą i Technikum Rolnicze w Lesku, specjalność zootechnik (1980).

Do 1989 pracował w gospodarstwie rodzinnym.

Od 1980 członek Federacji Robotników Rolników i Innych Grup Zawodowych Bieszczadów, następnie NSZZ RI „S” w Bieszczadach (współpracownik Wieńczysława Nowackiego i Urszuli Poziomek), do 1981 kolporter ulotek, odezw i niezależnej prasy tamże.

Po 13 XII 1981 współwydawca (z Markiem Jaśkiewiczem) kontynuowanego w podziemiu pisma „S” RI „Bieszczadnik”, od początku 1982 podziemnego pisma „Przedświt”; w V 1982 w związku z tym zatrzymany, 27 V 1982 internowany w Ośr. Odosobnienia w Uhercach, 23 VII 1982 zwolniony, po wyjściu powołany do wojska. 28 X 1982 autor listu otwartego do Sejmu PRL i Ministerstwa Obrony Narodowej oraz prymasa Polski, zawierającego odmowę pełnienia służby wojskowej w okresie stanu wojennego. Przez miesiąc ukrywał się, przez następne 6 tyg. był pacjentem szpitala psychiatrycznego w Krakowie-Kobierzynie (żeby uchronić się przed zarzutem dezercji z wojska). Po wyjściu ze szpitala nękany przez WSW usiłujące podważyć diagnozę orzekającą o jego niezdolności do służby wojskowej; otrzymał odroczenie na 2 lata. 1982-1989 drukarz, m.in. w Zatwarnicy, Chmielu, Ropience w Bieszczadach, ulotek, odezw i innych pism dla OKOR, kolportowanych przez niego do Warszawy, Łodzi, Krakowa, Wrocławia i innych miast, oraz dla Solidarności Walczącej do Wrocławia; w zamian przywoził prasę do kolportażu w Bieszczadach. 1982-1988 ok. 20 razy zatrzymywany na 48 godz. i przesłuchiwany, m.in. w Ustrzykach Dolnych, Lesku, Krośnie, Brzozowie, Przemyślu i we Wrocławiu, wielokrotne rewizje w gospodarstwie rodzinnym. Od 1983 współpracownik OKOR i Solidarności Walczącej. 2-krotnie skazywany na karę grzywny przez kolegia ds. wykroczeń: w 1984 przed wyborami do rad narodowych, w 1985 przed wyborami do Sejmu PRL, przetrzymywany przez 3 mies. w AŚ w Sanoku i Krośnie (sankcje prokuratorskie). W 1986 ponownie wezwany do odbycia służby wojskowej, we IX 1986 zwolniony wskutek potwierdzenia niezdolności do jej odbycia, przeniesiony do Obrony Cywilnej. Od 1989 prowadził własne gospodarstwo rolne.

Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wolności i Solidarności (2016).

Od 4 I 1982 do 15 IV 1984 rozpracowywany przez Wydz. III KWMO/WUSW Krosno w ramach SOR krypt. Urszula, 22 VI 1984 – 23 X 1984 przez Pion III RUSW Ustrzyki Dolne w ramach SOR krypt. Wyborca, 26 XI 1984 – 19 VI 1985 przez Pion III RUSW Ustrzyki Dolne w ramach SOR krypt. Ułomny, 13 XII 1984 – 5 XII 1988 rozpracowywany przez Pion II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. RUSW Ustrzyki Dolne w ramach SOS krypt. Kasta.

Michał Stręk