Wilkowski Eugeniusz
Eugeniusz Wilkowski, ur. 4 I 1955 w Miednikach k. Hrubieszowa. Absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, kierunki: historia (1978) i filozofia (1979); doktorat (1996), habilitacja (2012).
1979-1984 nauczyciel w Zbiorczej Szkole Gminnej w Białopolu.
Od IX 1980 w Solidarności Wiejskiej, od XII 1980 przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Założycielskiego Solidarności Wiejskiej (od III 1981 „S” RI) woj. chełmskiego. 1980-1981 współzałożyciel i redaktor pism niezależnych: „Biuletyn Informacyjny «Solidarność Wiejska» Wojewódzkiego Komitetu Założycielskiego NSZZ «Solidarność Wiejska»” (od 1981 „Informator NSZZ Rolników Indywidualnych «Solidarność» Region Środkowo-Wschodni w Lublinie”) oraz „Informator Chełmskiej Organizacji Związkowej NSZZ Rolników Indywidualnych «Solidarność»”.
13 XII 1981 internowany w Ośr. Odosobnienia w Chełmie, od 10 I 1982 we Włodawie (współtwórca pisma internowanych „Sanatorium za Kratami”), od 20 IV 1982 w Załężu k. Rzeszowa, od 1 VII 1982 w Kielcach-Piaskach, od 28 VII 1982 ponownie w Załężu, od 20 VIII 1982 w Nowym Łupkowie (współtwórca pisma „Nasza Krata”), zwolniony 30 XI 1982. W 1983 założyciel i redaktor podziemnego pisma „Wieś Solidarna. Pismo NSZZ Rolników Indywidualnych «Solidarność» Region Środkowo-Wschodni”. 20 XI 1983 – 1989 członek tajnej Wojewódzkiej Komisji Koordynacyjnej „S” RI Ziemi Chełmskiej. 12 XII 1983 aresztowany, do 20 II 1984 przetrzymywany bez wyroku w areszcie WUSW w Chełmie, następnie w ZK tamże, 28 VII 1984 zwolniony na mocy amnestii. W X 1984 zwolniony z pracy, pozbawiony prawa wykonywania zawodu; 1984-1989 prowadził gospodarstwo rolne. 1984-1988 współorganizator spotkań formacyjno-oświatowych w Diecezjalnym Domu Rekolekcyjnym w Łabuniach; redaktor podziemnego pisma „Informator Regionalnej Komisji Koordynacyjnej NSZZ «Solidarność» Chełm”. 8 IX 1984 – 1989 członek Rady Regionalnej „S” RI Regionu Środkowo-Wschodniego; kilkakrotnie zatrzymywany, rewizje w mieszkaniu.
W V 1989 przywrócony do pracy w ZSG w Białopolu. IV-VI 1989 współzałożyciel i członek KO w Chełmie; 1989-1991 senator RP z listy KO „S”, 1991-1993 z listy „S”. 1990-1999 współorganizator i społeczny dyr. Katolickiej Wszechnicy Ludowej w Chełmie. 1991-1994 wicekurator Kuratorium Oświaty i Wychowania tamże, 1994-1998 nauczyciel w I LO tamże, 1998-1999 dyr. Wydz. Kultury, Sportu i Turystyki w Urzędzie Wojewódzkim tamże, 1999-2002 kierownik Wydz. Oświaty, Kultury, Sportu i Turystyki w Starostwie Powiatowym tamże, 2002-2004 wicestarosta chełmski; 2003-2010 dziekan Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego Wydz. Zamiejscowy w Chełmie. Od 2007 prezes Stowarzyszenia Porozumienie Ziemi Chełmskiej. 2009/2010 wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Zamościu. Od 2011 wydawca i redaktor odpowiedzialny dwumiesięcznika „Powinność. Pismo kulturalno-społeczne Ziemi Chełmskiej”. Od 2015 pracownik naukowo-dydaktyczny Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. w Białej Podlaskiej.
Autor 24 pozycji książkowych i kilkuset artykułów naukowych i publicystycznych, gł. z zakresu historii, m.in. „Solidarność” na Ziemi Chełmskiej w latach 1980-1989' (Chełm 2005, w 2010 wyd. II rozszerzone, jako '„Solidarność” w Chełmskiem w latach 1980-1989'), O wymiar „Solidarności”. Artykuły, informacje, dokumenty' (Chełm 2008), „Solidarność” na Ziemi Zamojskiej w latach 1980-1989 (Chełm 2009), „Solidarność” na Ziemi Biłgorajskiej w latach 1980-1989 (Chełm 2010), „Solidarność” rolnicza na terenie województwa lubelskiego w latach 1980-1989 (Chełm 2013), „Solidarność” na terenie województwa bialskopodlaskiego w latach 1980-1989 (Biała Podlaska 2013), „Solidarność” w Krasnostawskiem w latach 1980-1989 (Chełm 2014), Chełmskie w okresie przełomu (1989-1991). Dokumenty, artykuły, informacje (Chełm 2015), Rola Komitetów Obywatelskich w wyborach samorządowych w 1990 roku na terenie województwa chełmskiego (Chełm 2016), „Solidarność” Rolników Indywidualnych w Chełmskiem w latach 1980-1992 (Biała Podlaska-Zamość 2017).
Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2002), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2006).
Rozpracowywany przez Wydz. IV WUSW w Chełmie w ramach SOR krypt. Politykier; do 12 IX 1986 przez Wydz. VI WUSW w Chełmie w ramach SOR krypt. Pasażer; do 18 I 1989 przez Wydz. V WUSW w Chełmie w ramach SOR krypt. Zamach; od 7 II 1989 w ramach SO krypt. Niepokorni.