Encyklopedia Solidarności

Andrzej Zybertowicz, ur. 30 IX 1954 w Bydgoszczy. Absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydz. Historii (1977), w 1985 doktorat, w 1997 habilitacja, od 1999 profesor UMK w Toruniu.

1977-1989 asystent w Instytucie Nauk Społecznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

W 1980 współautor (wraz z Romanem Bäckerem) tekstu programowego ''Ostatnia szansa PZPR'' Komisji Konsultacyjno-Porozumiewawczej Podstawowych Organizacji Partyjnych w Toruniu (tzw. struktury poziome PZPR). W 1981 współorganizator Klubu Myśli Politycznej Rzeczywistość.

13 XII 1981 autor, kolporter ulotki protestującej przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego; w 1982 redaktor, autor tekstów w toruńskim czasopiśmie podziemnym „Obecność”, organizator siatki kolportażu prasy podziemnej, ulotek w Toruniu; 6 VII 1982 aresztowany, przetrzymywany w AŚ w Toruniu, 14 IX 1982, zwolniony ze względu na zły stan zdrowia, w 1983 sprawę umorzono na mocy amnestii. 1983-1986 członek Kolegium Otryckiego czasopisma „Colloquia Communia” (ukazującego się na Uniwersytecie Warszawskim). W 1984 współzałożyciel Społecznego Stowarzyszenia Obrony Praw Człowieka. W 1988 wykładowca w Klubie Myśli Politycznej w Toruniu.

1989-1998 adiunkt w Katedrze (od 1995 Instytut) Socjologii UMK, 1998-2006 dyr. Instytutu, 2006 – IX 2007 założyciel, następnie pierwszy kierownik Podyplomowego Studium Socjologii Bezpieczeństwa Wewnętrznego, VII-XI 2007 doradca premiera Jarosława Kaczyńskiego, od I 2008 prezydenta Lecha Kaczyńskiego ds. bezpieczeństwa państwa.

Autor wielu książek i artykułów, m.in.: ''Między dogmatem a programem badawczym: problemy stosowania materializmu historycznego we współczesnej historiografii polskiej'' (Warszawa-Poznań 1990), ''W uścisku tajnych służb. Upadek komunizmu i układ postnomenklaturowy'' (Warszawa 1993), ''Przemoc i poznanie: studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy'' (Toruń 1995), twórca teorii ukladu polityczno-biznesowego.

Do 15 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1983 rozpracowywany przez Wydz. V KW MO w Toruniu w ramach SOR krypt. Drukarz; do 24 VII 1985 przez Wydz. III WUSW w Toruniu w ramach SOS krypt. Topola; 3 XII 1987 - 2 X 1989 w ramach SOR krypt. Consensus.

Krzysztof Biernacki