Encyklopedia Solidarności

Andrzej Feliks Szomański, ur. 6 VI 1930 w Warszawie, zm. 29 X 1987 tamże. Ukończył LO w Zakopanem (1948).

1959–1974 w ChSS (m.in. czł. Zarządu Głównego).

Podczas II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. wojny światowej członek Szarych Szeregów, w powstaniu warszawskim łącznik/listonosz Harcerskiej Poczty Polowej (ps. Żuraw).

1944 czł. Harcerstwa Polskiego (Hufce Polskie), 1945–1947 w Związku Harcerstwa Polskiego Sodalicji Mariańskiej.

1948–1950 student filologii polskiej UW. Od 1948 posłaniec w Towarzystwie Naukowym Warszawskim, nast. przewodnik w Muzeum Narodowym, statysta w Teatrze Placówka Placówka „Placówka”, pismo dla rolników wydawane przez Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej IV 1979 – IV 1980. oraz bibliotekarz w Bibliotece UW. Członek (ps. Tetmajer) konspiracyjnej organizacji niepodległościowej Bojowa Organizacja Narodu, 11 X 1950 aresztowany, 20 III 1951 skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na 7 lat pozbawienia wolności, osadzony w ZK w Warszawie, Rawiczu i Strzelcach Opolskich, 30 IV 1955 zwolniony. 1955–1974 dziennikarz i publicysta historyczny tygodników „Dziś i jutro”, „Za i przeciw”, „Stolica”, „Wrocławski Tygodnik Katolików” (1975–1977), „Kierunki” (1977).

Od III 1977 uczestnik ROPCiO; po zaangażowaniu się w działalność opozycyjną kilkukrotnie zwalniany z pracy, od 1977 bez stałego zatrudnienia, m.in. pracownik Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego Oddział Wola Wola „Wola”, pismo wydawane w Warszawie I 1982 – 11 IX 1989, od 1989 jako oficjalne pismo „S” Regionu Mazowsze. w Warszawie; 1977–1978 członek Nurtu Niepodległościowego; od I 1979 członek tajnego konwentu przygotowującego powstanie KPN, 1 IX 1979 członek-założyciel KPN (ps. Zdzisław Kutnowski), IX 1979 – 29 X 1987 członek Rady Politycznej. 1978–1980 współtwórca i kierownik niezależnego Wydawnictwa Polskiego, redaktor niezależnych pism „Opinia”, „Droga” i „Gazeta Polska”, uczestnik manifestacji opozycyjnych oraz rocznicowych mszy, wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany. W 1981 współtwórca i przew. Obywatelskiego Komitetu Budowy Pomnika Ofiar Zbrodni Katyńskiej, redaktor pisma podziemnego „Niepodległość”.

Po 13 XII 1981 przez kilka mies. w ukryciu, reaktywował w konspiracji (niezależnie od grupy Stefana Melaka) Obszar Centralny KPN. Organizator kursów samokształceniowych i przeciwnik tzw. akcji bezpośrednich, używania przemocy przez opozycję. 1983–1985 redaktor podziemnego pisma „Przyszłość Polski”. W VI 1984 powołał (ze Zbigniewem Kędzierskim, Michałem Wnukiem i Piotrem Węgierskim) tzw. Kwadrat, który pełnił funkcję organu kierowniczego Obszaru I KPN. W l. 80. wykładowca Studium Religijno-Społecznego przy Duszpasterstwie Ludzi Pracy Wola, przy kościele Św. Klemensa Hofbauera w Warszawie, utrzymywał się m.in. z prac zleconych przez Katolicki Uniwersytet Lubelski, publikował w „Tygodniku Powszechnym” i „Więzi”. 9 III 1985 aresztowany podczas posiedzenia Rady Politycznej KPN, 22 IV 1986 skazany przez Sąd Wojewódzki w Warszawie na 2 lata pozbawienia wolności. 15 IX 1986 zwolniony na mocy amnestii.

Autor książek: Wichrom naprzeciw. Dionizy Czachowski (1960), Walecznych tysiąc… Z dziejów 4 pułku piechoty liniowej Wojska Polskiego 1815–1831 (1968). W ramach podziemnej serii Biblioteka „Drogi” opracował wspomnienia Józefa Szostaka (Moja służba niepodległej, I tom: 1897–1939, II tom: 1939–1955) oraz Pisma wybrane Józefa Piłsudskiego (1987).

19 I 1976 – 14 II 1979 zarejestrowany przez Wydz. II Dep. IV MSW jako TW ps. Historyk, w świetle zachowanych materiałów udzielał ogólnych informacji i starał się sondować zamiary SB względem uczestników ROPCiO, 13 X 1978 zerwał współpracę, wyrejestrowany przez SB z powodu stwierdzenia nieszczerości. 2 IV 1980 ponownie zarejestrowany przez Wydz. V Dep. III MSW jako TW ps. Historyk, 11 VIII 1983 przejęty przez Wydz. II Dep. III MSW, brak daty wyrejestrowania; 30 XI 1983 – 29 X 1987 rozpracowywany przez. Wydz. V/Wydz.II Dep.III MSW w ramach SOS krypt. Suchy; do 29 X 1987 w ramach SOR krypt. Oszuści.

Grzegorz Wolk