Wacko Tomasz
Tomasz Wacko, ur. 17 XI 1958 we Wrocławiu, zm. 5 VI 2003 w Moss (Norwegia). Ukończył LO w Zgorzelcu (1978), absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, Wydz. Filozoficzno-Historycznego (1987).
1978–1980 działacz, rzecznik SKS we Wrocławiu, współpracownik KSS KOR, drukarz i kolporter ulotek sygnowanych przez SKS oraz „Biuletynu Dolnośląskiego”, m.in. III 1980 ulotek antywyborczych przed wyborami do Sejmu PRL i rad narodowych. 22 IV 1980 uczestnik akcji malowania napisów na murach akademików przy pl. Grunwaldzkim z hasłami dot. uwolnienia więźniów politycznych. 1978–1980 kilkakrotnie zatrzymany, poddawany rewizjom (m.in. 7 i 15 III i 24 IV 1980).
20 i 23 VIII 1980 zatrzymany prewencyjnie, 26 VIII–1 IX 1980 uczestnik strajku w Zajezdni Autobusowej nr VII MPK we Wrocławiu; współtwórca drukarni strajkowej, skopiował 21 gdańskich postulatów, szkolenie i przyuczanie robotników do druku. Od IX 1980 współzałożyciel i członek NZS we Wrocławiu. XI 1980–III 1981 redaktor techn. niezależnego pisma NZS PWr „Pisane Nocą”. II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981 organizator i kierownik Studenckiej Drukarni Strajkowej im. Jana Palacha. XI–XII 1981 członek KS NZS UWr podczas strajku solidarnościowego ze studentami WSI w Radomiu, odpowiedzialny za poligrafię. XI–XII 1981 członek Akademickiego Klubu Myśli Politycznej Progres, uczestnik przygotowań pisma „Progres”.
14 XII 1981 z Andrzejem Pawlikiem próba dostarczenia strajkującym pracownikom wrocławskiego Pafawagu maszyny drukarskiej. 14 XII 1981 zatrzymany, nast. aresztowany za przewożenie nielegalnych ulotek, 28 XII 1981 uniewinniony. 29 XII 1981 internowany, przetrzymywany w Ośr. Odosobnienia w Nysie, Strzelcach Opolskich, Łupkowie, Załężu k. Rzeszowa i Kielcach-Piaskach, 4 XII 1982 zwolniony. 1983–1989 drukarz i kolporter podziemnych wydawnictw, m.in. „Biuletynu Dolnośląskiego”, „Z Dnia na Dzień”, „Solidarności Walczącej” i pism Ruchu WiP oraz koordynator sieci kolportażu i punktów drukarskich. 1985–1989 współzałożyciel i działacz Ruchu WiP we Wrocławiu, 17–24 III 1985 w Podkowie Leśnej uczestnik głodówki ws. uwolnienia Marka Adamkiewicza, 5–6 X 1985 pierwszego zebrania działaczy Ruchu WiP w Marcinkowie w Kotlinie Kłodzkiej. 17 IX 1985 uczestnik organizowanej przez Ruch WiP akcji odsyłania książeczek wojskowych, 28–29 XI ukarany grzywną przez kolegium ds. wykroczeń. 9 II 1986 odmówił złożenia przysięgi wojskowej, 11 II 1986 aresztowany, 12 III 1986 skazany przez Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu na rok i 6 mies. pozbawienia wolności, 25 VII 1986 złagodzenie kary do 9 mies., 29 VII 1986 zwolniony warunkowo na podstawie wniosku o przedterminowe zwolnienie. 22 IX 1986–1989 członek Rady Funduszu WiP. 14 XI 1986 zatrzymany i pobity przez SB podczas pielgrzymki na grób Otto Schimka w Machowej. 1987–1989 współorganizator i uczestnik akcji Ruchu WiP: pikiet i manifestacji, m.in. 10 I 1987 marszu ws. zamknięcia Huty Siechnice, 17 III 1987 pikiety przed Akademią Medyczną we Wrocławiu ws. obrony Marka Krukowskiego, 19 XII 1987 akcji protestacyjnej w obronie poborowych na wrocławskim Rynku. 15–21 V 1988 we Wrocławiu uczestnik głodówki ws. uwolnienia Sławomira Dutkiewicza. 28 X 1988 sygnatariusz „Tez programowych »Czasu Przeszłego«” środowiska Jacka Czaputowicza. 1987–1989 redaktor podziemnego pisma „W Brew”. 1989 redaktor (z Jerzym Żurko) „Zeszytów Duszpasterstwa Pokoju im. Otto Schimka”. 1986–1989 odpowiedzialny za druk prasy oraz tekstów literackich ukazujących się we wrocławskim środowisku WiP. 1986–1989 wielokrotnie zatrzymywany, pobity oraz poddany rewizji.
Od 1989 w Norwegii, od 1991 pracownik Komitetu Helsińskiego w Norwegii przy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, obserwator OBWE podczas wojny na Bałkanach oraz w b. krajach ZSRR, m.in. na Ukrainie, Litwie i Białorusi.
Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2003).
15 IX 1977–17 XII 1987 rozpracowywany przez Wydz. III Dep. III MSW w ramach SOR krypt. Wasale; 15 III 1983–24 VI 1985 przez Wydz. III KW MO/WUSW we Wrocławiu w ramach SOS krypt. Wir; 11 XII 1985–6 IV 1990 przez Wydz. III WUSW tamże w ramach SOR krypt. Błękitni.