Bombiarze
„Bombiarze” z Zagłębia Miedziowego, kilka nieformalnych grup (w większości związanych ze strukturami podziemnej „S”), które w 1982 przeprowadziły lub zamierzały przeprowadzić na terenie Lubina, Legnicy, Głogowa i Polkowic akcje protestacyjne przeciwko reżimowi komunistycznemu, z użyciem ładunków wybuchowych. Ich uczestnicy często nie byli ze sobą powiązani, grupy nie miały sformalizowanych ram organizacyjnych. Podkładanie bomb było reakcją działaczy „S” na wprowadzenie stanu wojennego i zastosowane wobec nich represje; po zbrodni lubińskiej (31 VIII 1982) był to wyraz protestu przeciw brutalnej przemocy aparatu bezpieczeństwa w stosunku do pokojowo manifestujących mieszkańców woj. legnickiego.
Do pierwszego podłożenia ładunku wybuchowego przez Jana Kołodzieja] i Ryszarda Szweda doszło w nocy 12/13 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1982 pod stacją benzynową CPN w Lubinie, kolejne ładunki znaleziono w restauracji Lutnia, odnotowano też eksplozję gazu łzawiącego w budynku KM PZPR w Głogowie. Zintensyfikowanie akcji nastąpiło po zbrodni lubińskiej 31 VIII 1982. Ładunki wybuchowe podłożone przez Bogusława Grobelnego i Władysława Maślanyka eksplodowały 17 IX 1982 w pobliżu stołówki górniczej w Lubinie, gdzie kwaterowały oddziały ZOMO z Opola. Nastąpiły eksplozje pod drzwiami członków jednostek paramilitarnych i konfidentów SB: 2 X 1982 Edwarda Dąbrowskiego (ładunek podłożył Zbigniew Jurkowski), 12 X 1981 Jana Skowrońskiego (Zbigniew Korczowski i Mirosław Młodecki]), 30 X 1982 Zenona Kaweckiego (Tadeusz Knap i Stanisław Zabielski), pod drzwiami Stefana Wtykały znaleziono niewybuch (T. Knap i S. Zabielski). 18/19 X 1982 ładunek wybuchowy pod kasynem MO w Głogowie podłożył Waldemar J. Karcz. Następne wykryto: 30 X 1982 pod komisariatem MO w Polkowicach, 31 X 1982 pod budynkiem KW PZPR w Legnicy (Zygmunt Szymański).
Wg ustaleń specjalnej grupy operacyjno-śledczej krypt. Podmuch kolejne ładunki miały wybuchnąć 10 XI 1982. Grupa ta powstała na wniosek kierownika sztabu KW MO w Legnicy ppłk. Jerzego Maja 13 II 1982. Początkowo kierował nią kpt. Jerzy Mularczyk, kierownik sekcji I Wydz. Kryminalnego KW MO w Legnicy, od 22 II 1982 por. Mieczysław Szyprowski z Wydz. III SB KW MO w Legnicy. 19 X 1982, po ujawnieniu bomby w Legnicy, powołano nową grupę operacyjno-śledczą podzieloną na dwie części: lubińską – kierowaną przez kpt. Tadeusza Klingera, kierownika sekcji I Wydz. Dochodzeniowo-Śledczego KW MO w Legnicy, i głogowską – kierowaną przez por. Zdzisława Srokę z tego samego Wydz. W jej składzie znaleźli się oficerowie Wydz. II, III, IV i V KW MO w Legnicy oraz milicjanci. Od połowy X 1982 z grupą współpracował kpt. Kazimierz Zdebski z Wydz. II Departamentu III MSW. 3 XI 1982 doszło do reorganizacji grupy Podmuch: decyzją Komendanta Wojewódzkiego MO w Legnicy płk. Marka Ochockiego kierowanie grupą przejął płk Jerzy Maj, z-ca Komendanta Wojewódzkiego MO ds. SB w Legnicy; w jej składzie znaleźli się oddelegowani do Legnicy oficerowie z KS MO w Warszawie oraz Departamentu II i III MSW; zespół podzielono na 3 grupy z siedzibami przy poszczególnych Komendach Rejonowych MO w Lubinie, Głogowie i Polkowicach.
Do 4 I 1983 nie wykryto sprawców podłożenia ładunków wybuchowych. Dopiero zeznania konfidenta pionu milicyjnego o ps. Skorpion spowodowały zmiany w prowadzonym śledztwie. 18 i 19 I 1983 aresztowano Romana Haniszewskiego, Wojciecha Dziechciarka, Marka Miękusa, B. Grobelnego, Zygmunta Burchardta, Mariana Jurczyka, Zenona Smużniaka, Dariusza Laskowskiego, S. Zabielskiego. W kolejnych dniach aresztowano: R. Szweda, J. Kołodzieja, Z. Szymańskiego, Lecha Duławskiego, Andrzeja Morawskiego, T. Knapa, Z. Korczowskiego, M. Młodeckiego, Z. Jurkowskiego, Wiesława Skibę, Kazimierza Chociejowskiego, Eugeniusza Liszewskiego, Zbigniewa Dyblika, Marka Stanisława Muszyńskiego, Janusza Ruszkowskiego, Ryszarda Małysza, Jerzego Horniaka i Andrzeja Łamka. Sprawców podłożenia ładunku wybuchowego pod kasyno w Głogowie ustalono na podstawie kombinacji operacyjnej, która była możliwa dzięki zeznaniom byłego członka „S” Jerzego Niwczyka. Dzięki temu zatrzymano W. Karcza, Zenona Tankiewicza, Feliksa Torbę i Henryka Fiuta. W trakcie śledztwa w celu wymuszenia zeznań znęcano się psychicznie nad aresztowanymi i ich rodzinami. Doszło do brutalnych pobić i tortur, w wyniku których niektórzy z przesłuchiwanych zostali inwalidami (m.in. Z. Burchardt).
28-30 IX 1983 przed Sądem Śląskiego Okręgu Wojskowego odbył się pierwszy proces oskarżonych o podłożenie ładunku wybuchowego pod komisariat MO w Polkowicach; 30 IX 1983 skazano: J. Ruszkowskiego i M.S. Muszyńskiego na 2 lata więzienia, K. Chociejowskiego, A. Łamka – na 1,5 roku, E. Liszewskiego, Z. Dyblika – na 1,5 roku w zawieszeniu na 2 lata, J. Horniaka – na 1 rok w zawieszeniu na 2 lata, R. Małysz otrzymał karę grzywny. 17 X – 21 XI 1983 przed Sądem ŚOW we Wrocławiu odbył się następny proces (tzw. 18 bombiarzy); w pierwszym dniu procesu postępowanie wobec L. Duławskiego zostało wyłączone; 21 XI 1983 15 osób uznano winnymi zarzucanych im czynów i skazano: Z. Burchardta na 5 lat więzienia, S. Zabielskiego – na 5,5 roku, M. Miękusa, Z. Korczowskiego – na 4,5 roku, J. Kołodzieja, R. Szweda – na 4 lata, M. Młodeckiego – na 3,5 roku, T. Knapa, Z. Szymańskiego, B. Grobelnego – na 2 lata, W. Maślanyka – na 1,5 roku; W. Skibę – na 1,5 w zawieszeniu na 3 lata, A. Morawskiego, S. Damiana – na 1,5 roku w zawieszeniu na 3 lata; wobec R. Haniszewskiego, M. Jurczyka i Z. Jurkowskiego postępowanie umorzono. 23 I 1984 w wyniku rewizji SN podtrzymał wyrok Sądu ŚOW we Wrocławiu. 7 II – 15 III 1984 przed Sądem Wojewódzkim w Legnicy odbył się ostatni proces; 15 III 1984 skazano: W. Karcza, H. Fiuta i Z. Tankiewicza – na 3 lata więzienia, F. Torbę – na 2 lata.