Deklaracja ideowa Ruchu Młodej Polski
„Deklaracja ideowa Ruchu Młodej Polski”, ogłoszona 18 VIII 1979, podpisało ją 25 os., autorami byli: Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Arkadiusz Rybicki i Jan Samsonowicz. Pomysł napisania deklaracji ideowej pojawił się wraz z podjęciem decyzji o powołaniu odrębnego ruchu środowiskowego. Jego członkowie, tzw. młodopolacy, w 1979 uznali za niewystarczającą dotychczasową formułę ruchów obywatelskich (KSS, KOR, ROPCiO), jednak utworzenie partii politycznej (KPN) wydawało się przedwczesne. Rozwiązaniem pośrednim okazała się formuła ruchu ideowo-formacyjnego określona w Deklaracji, będącej syntezą kilku nurtów myśli filozoficzno-politycznej. Deklaracja rozpoczyna się preambułą, w której sygnatariusze, czyli środowiska skupione wokół pisma młodych „Bratniak”, wyrażają wolę ''poszukiwania swojej tożsamości, jasnego i jednoznacznego sprecyzowania wartości i pryncypiów, w imię których podjęły swoją działalność''.
Trzy pierwsze rozdziały Deklaracji – Osoba ludzka, Wspólnota narodowa, Niepodległość – poświęcone są zagadnieniom ''stricte'' ideowym. Nadrzędna wartość to ''Człowiek, osoba ludzka, jej dobro i rozwój''; godność osoby ludzkiej wynika z zakorzenienia jej w transcendencji oraz ''wrodzonej człowiekowi dążności ku Dobru, Prawdzie i Pięknu''. Wielokrotnie powtarzające się odwołanie do wartości chrześcijańskich, czy też wyrażana wprost katolicka autoidentyfikacja, nie ograniczają jednak formuły ideowej do ram konfesyjnego fideizmu: ''Odwołanie do wymiaru transcendentalnego dla większości z nas (…) ma źródło w wierze chrześcijańskiej (…), ale u innych wypływa z motywacji humanistycznych, nie uzasadnionych religijnie''. Z drugiej strony, mimo że podkreśla ona znaczenie obrony praw człowieka, to równie mocno zaznacza ich ścisły związek z ''powinnościami, wśród których szczególną rangę przyznać należy kategoriom obowiązku i wierności''. Odrzuceniu zbrodniczych ''utopii kolektywistycznych'' takich jak komunizm, towarzyszy brak akceptacji dla oświeceniowego indywidualizmu, który zaczyna się ''od negowania więzi społecznych takich jak rodzina, naród czy państwo'' a kończy ''na odrzucaniu powinności etycznych, w zmiennych dążeniach własnego ‘ja’ upatrując wyłączną zasadę postępowania''. Kolejny rozdział – Wspólnota narodowa – uznaje naród, rozumiany za Edmundem Burke’m jako ''duchowa, moralna i kulturalna wspólnota pokoleń przeszłych, teraźniejszych i przyszłych, za jedną z podstawowych wspólnot''. Naród, podobnie jak jednostka, posiada zarówno niezbywalne prawa, jak i obowiązki; zagrażają mu różnorodne trendy, wśród których poczesne miejsce zajmują liczne odmiany ''ideologii indywidualistyczno-liberalnych, programowo przeciwstawiających jednostkę wspólnocie''. Deklaracja opowiada się za obroną tradycyjnych wartości jak ''związek z religią i kulturą chrześcijańską, nakaz harmonijnego łączenia wolności osobistej i społecznej z autorytetem władzy, odpowiedzialność urzędnika przed obywatelem oraz silna tradycja samorządnego organizowania się społeczeństwa''. Polska powinna zachowywać łączność z ''jednoczącą się dziś powoli ale nieustannie Europą – rzecz jasna Europą ojczyzn''. Podstawowym zadaniem stojącym przed wspólnotą narodową jest sprawa odzyskania niepodległości. Deklaracja daje temu wyraz w trzecim rozdziale, gdzie podkreślonym drukiem stwierdza się, iż ''celem narodu polskiego jest odzyskanie niepodległości państwa polskiego oraz uzyskanie możliwości pełnego korzystania przez państwo i naród z ich suwerennych praw''. W czwartym rozdziale Deklaracji – Nasze zadania – sformułowano 4 postulaty wynikające z naświetlonych założeń ideowych. Pierwszym jest ''walka o oblicze moralne społeczeństwa polskiego'' przez przeciwstawianie się plagom społecznym takim jak ''alkoholizm i nieposzanowanie nienarodzonego życia''; drugi postulat to ''obrona tożsamości kultury narodowej'' m.in. przez prowadzenie działalności wydawniczej, prezentacji ''zapomnianych i pomijanych kierunków filozoficznych, literackich, współdziałanie z niezależnymi inicjatywami artystycznymi''; trzeci – ''upowszechnienia dostępu do wiedzy i informacji'' poprzez działalność wydawniczą i rozwijanie sieci kół samokształceniowych . Na końcu Deklaracja wymienia postulat współtworzenia polskiej myśli politycznej, który określa się jako zasadnicze zadanie Ruchu Młodej Polski. W tym miejscu pozytywnie oceniono dorobek głównych kierunków politycznych istniejących w niepodległej Polsce: narodowo-demokratycznego, niepodległościowo-piłsudczykowskiego, konserwatywnego, chrześcijańsko-społecznego i ludowego. Zwraca tu uwagę nieobecność nurtu socjalistycznego. Autorzy Deklaracji nie mieli jednak zamiaru kontynuowania wprost któregokolwiek z wymienionych nurtów politycznych. Stawiali raczej pytania dotyczące przyszłości polityki polskiej, wiedząc że odpowiedzi muszą szukać sami opierając się na opisanych ''wartościach i imponderabiliach''. Celem tych poszukiwań miało być ''sformułowanie politycznego programu wskazującego drogi prowadzące do zasadniczych przemian w położeniu narodu i państwa polskiego''. ''Deklaracja ideowa RMP'' stanowi oryginalną próbę syntezy myśli konserwatywnej, narodowej i chrześcijańsko-demokratycznej. Dwadzieścia lat później jeden z jej autorów, Jacek Bartyzel, stwierdził: ''Była – dzięki trzem filarom identyfikacji: osoba ludzka, naród, niepodległość – zupełnie niezłym punktem wyjścia do zbudowania wielkiej syntezy narodowo-konserwatywnej pod duchową i moralną busolą katolicyzmu''. Nie ulega wątpliwości, że z chwilą jej opublikowania Ruch Młodej Polski wyrósł na wyjątkowy w swej formule ruch ideowo-formacyjny, który jednak znajdował się dopiero w początkowej fazie swego rozwoju.