Encyklopedia Solidarności

"Konflikt w Kombinacie PGR w Lubogórze X-XI 1981", 13 X 1981 rozpoczął się strajk w Zakładzie Rolnym w Lubogórze należącym do Kombinatu PGR w Świebodzinie. Bezpośrednią przyczyną wybuchu protestu było zwolnienie z pracy Zbigniewa Kłosowskiego, przew. KZ „S” (w wyniku konfliktu między częścią załogi a dyrekcją Kombinatu). Strajkująca załoga domagała się przywrócenie do pracy Z. Kłosowskiego, odwołania z funkcji dyr. Zakładu Henryka Leśniewskiego, jego z-cy Marka Kobersteina, a także dyr. Kombinatu Roberta Skwiry. W krótkim czasie lokalny konflikt przekształcił się w protest o znaczeniu ogólnopolskim.

14 X protest poparła MKK w Świebodzinie: ogłoszono gotowość strajkową na terenie miasta i gminy; nast. dnia na posiedzeniu Prezydium ZR „S” w Zielonej Górze z udziałem przedstawicieli KZ dużych zakładów pracy przyjęto uchwałę popierającą strajkujących, zgłoszono dodatkowe żądania odwołania wojewody zielonogórskiego i dwóch wicewojewodów, także niektórych dyr. w zielonogórskim Urzędzie Wojewódzkim, ogłoszono gotowość strajkową 17 X na terenie Zielonej Góry, zdecydowano o przeprowadzeniu 1-godz. strajku ostrzegawczego i zorganizowaniu 19 X strajku właściwego.

16 X zastrajkowały załogi 7 zakładów pracy w Świebodzinie, 17 X w Zielonej Górze 3 wytypowane zakłady; ZR „S” przekształcił się w RKS, 22 X w woj. zielonogórskim rozpoczął się strajk powszechny.

Pocz. strajk objął 50 zakładów pracy, nast. rozszerzył się na 575 zakładów woj. zielonogórskiego. Do akcji nie przyłączyły się zakłady z rejonu nowosolskiego, należące do Regionu Dolny Śląsk. 25 X delegacja związkowców udała się na rozmowy do Urzędu Rady Ministrów, w wyniku ustaleń do Zielonej Góry miała przyjechać komisja rządowa pod przewodnictwem wicemin. rolnictwa Kacały.

29 X przybył do Zielonej Góry Lech Wałęsa i przedstawiciele niepopierającej strajku KK; 30 X odbyło się spotkanie L. Wałęsy z mieszkańcami Zielonej Góry, pracownikami Zastalu, Novity i ks. Henrykiem Nowikiem w Czerwieńsku; podczas rozmowy z członkami RKS L. Wałęsa wyraził zgodę na prowadzenie strajku do 2 XI, po tym terminie „strajk miał być bezwzględnie zakończony”. Józef Patyna (członek KK) poinformował, że przew. „S” rozmawiał z gen. Wojciechem Jaruzelskim na temat odwołania niektórych osób ze stanowisk kierowniczych w woj. zielonogórskim, wg relacji J. Patyny, W. Jaruzelski miał zapewnić L. Wałęsę, że „wszyscy, na których będą ciążyły potwierdzone zarzuty nadużyć i wykorzystania stanowisk do celów prywatnych, odejdą, ale nie może to być realizowane pod presją strajków”.

Akcją protestacyjną w woj. zielonogórskim zajęło się Biuro Polityczne KC PZPR na posiedzeniu 10 XI 1981; Mieczysław Rakowski stwierdził wówczas, że nie należy ustępować „żądaniu odwołania dyrektorów w Zielonej Górze”.

Strajk został zawieszony 13 XI w odpowiedzi na apel KK; sprawami spornymi (nieobjętych podpisanym porozumieniem) pozostał brak zgody wojewody na odwołanie dyr. Zakładu Rolnego w Lubogórze oraz wypłata wynagrodzenia za okres strajku. Decyzja o zawieszeniu protestu spotkała się z niezadowoleniem strajkujących w Lubogórze, dopiero deklaracja Stanisława Wądołowskiego (wiceprzew. KK), że KK zagwarantuje pełną wypłatę wynagrodzenia za czas strajku i że sprawa dalszego pełnienia funkcji dyr. przez H. Leśniewskiego zostanie rozwiązana, wpłynęło na decyzję KS o zawieszeniu akcji protestacyjnej. W całym regionie utrzymywano jednak gotowość strajkową.

W Kombinacie PGR przeprowadzono referendum nt. przekształcenia Zakładu Rolnego w Lubogórze w osobną jednostkę organizacyjną, powrotu do pracy S. Kłosowskiego i zwolnienia trzech dyr. PGR. Większość załogi opowiedziała się za utrzymaniem Kombinatu, pozostawieniem na dotychczasowych stanowiskach dyr. i przywróceniem do pracy przew. KZ.

Różnice zdań wśród członków ZR dotyczące celowości przeprowadzenia tego strajku spowodowały przygotowania do zmian w regionalnych władzach „S”; miano ich dokonać w czasie II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. WZD w I 1982; zamierzenia te nie zostały zrealizowane z powodu wprowadzenia 13 XII 1981 stanu wojennego; tego dnia internowano Z. Kłosowskiego.

Przemysław Zwiernik