Nad Stobrawą
„Nad Stobrawą”, pismo informacyjne „S” Ziemi Kluczborskiej wydawane w Kluczborku XI 1980–1990. 1980–1981 wychodziło nieregularnie jako informator MKZ Ziemi Kluczborskiej. Do XI 1981 ukazało się 18 nr., format A4 i A5, drukowane techn. offsetową, obj. przeważnie 8 s., sporadycznie mniej lub więcej (nr 4 – 6 s., nr 15 – 11 s.) nakł. 1 tys.–1500 egz. Od XII 1980 pismo drukowano w Zakładzie Administracyjno-Gospodarczym Związków Zawodowych w Opolu. W redakcji: Ryszard Gleich, Wojciech Gilewicz, Roman Pastwiński, Jan Głąb, Regina Kaczmarska, Stanisław Rakowski i Henryk Wilk, a także Juliusz Borkowski (od nr. 8 z 6 III 1981) oraz Aleksander Górka (nr. 18 z XI 1981). Kolportaż nieodpłatny w zakładach pracy w gm. Kluczbork, Byczyna, Wołczyn i Lasowice Wielkie. Tematyka dot. spraw bieżących związanych z działalnością „S” i sytuacją społeczno-gospodarczą w kraju. Sporadycznie drukowano także teksty o tematyce historycznej i związanej z lokalnymi tradycjami (np. II 1981 tekst poświęcony 170. rocznicy urodzin ks. Jana Dzierżona, patrona kluczborskiego muzeum).
Po 13 XII 1981 internowano 6 redaktorów: R. Gleicha, W. Gilewicza, R. Pastwińskiego, J. Głąba, J. Borkowskiego i A. Górkę. II 1982 – II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1983 podziemną edycję pisma wznowiła podziemna grupa Kruk w Kluczborku w składzie: Bożena Kawka, Zygmunt Jurkiewicz, Tadeusz Drozdowski, Adam Płocikiewicz oraz Stanisław i Janina Dobrzyńscy. Pismo ukazywało się nieregularnie, bez numeracji, oznaczone datami mies.; nr 1 powielony w formie maszynopisu, nast. drukowane na tzw. ramce, obj. 2 s. w nakł. 200–250 egz. Autorką większości tekstów była B. Kawka, ponadto A. Płocikiewicz i S. Dobrzyński. IV 1982, niezależnie od działaczy grupy Kruk, wydawania pisma pod tymże tytułem podjęli również Ryszard i Rafał (syn Ryszarda) Gleichowie oraz Beata Kleszcz. Powielono pojedynczy nr., obj. 2 s., format A4 w formie maszynopisu. V 1982 pod zarzutem redagowania, druku i rozpowszechniania „Nad Stobrawą” aresztowano R. i R. Gleichów oraz Z. Jurkiewicza. 6 VII 1982 Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu uniewinnił Gleichów, a Z. Jurkiewicza, któremu udowodniono prowadzenie działalności kolportażowej, skazano na półtora roku pozbawienia wolności w zawieszeniu. II 1983 aresztowano Bożenę Kawkę i współpracującego z nią Franciszka Sokołowskiego. 6 VII 1983 Sąd Rejonowy w Kluczborku skazał B. Kawkę-Szubert (wyszła za mąż w trakcie procesu) na 2 lata pozbawienia wolności w zawieszeniu, a F. Sokołowskiego na półtora roku pozbawienia wolności w zawieszeniu. II 1983 wydawanie pisma wznowił Ryszard Gleich we współpracy z W. Gilewiczem i Jerzym Deptułą oraz Mirosławą Gleich (żoną Ryszarda). Do V 1983 wydano 4 nr. pisma, format A4, obj. 2 s., nakł. do 1 tys. egz., druk techniką offsetową w Warszawie dzięki kontaktom nawiązanym przez Ryszarda Gleicha z Andrzejem Boguszewskim i Ludomirem Łoźnym. Kolportaż m.in.: J. Deptuła, Ryszard Baldy, Marian Szubert i Rafał Gleich, a także zakonnice z klasztoru sióstr św. Józefa w Kluczborku. Wiosną 1984 pismo ukazało się ponownie staraniem Rafała Gleicha we współpracy z W. Gilewiczem oraz Henrykiem Ostrowskim i Andrzejem Tomczykiem z Namysłowa. Druk Agencja Wydawnicza SW we Wrocławiu. W roli łącznika A. Tomczyk. Kolportaż w rejonie Kluczborka i Byczyny z broszurą wzywającą do bojkotu wyborów do rad narodowych w VI 1984 (broszura z tekstem napisanym przez Zbigniewa Bereszyńskiego, wydrukowana przez Ryszarda Siwackiego z Kędzierzyna-Koźla). Głównym organizatorem kolportażu był J. Deptuła. 1985–1988 wydawaniem pisma zajmował się J. Deptuła we współpracy m.in. z W. Gilewiczem, H. Ostrowskim, A. Tomczykiem. Druk techniką offsetową bądź z zastosowaniem sitodruku we Wrocławiu. Pismo wychodziło nieregularnie, przeważnie dwa razy w roku, nakł. kilkaset egz., obj. 2 s. Tematyka nr. ukazujących się 1982–1989/1990 obejmowała sprawy zw. z aktualną sytuacją społ.-polit. w kraju, ze szczególnym uwzględnieniem rejonu Kluczborka.
1989–1990 pismo wychodziło jako informator MKZ w Kluczborku, format A4 i A5, obj. 2–6 s. 1990 inne pismo, ale pod identycznym tytułem i o podobnej szacie graficznej, wydawali przeciwnicy W. Gilewicza działający w Stowarzyszeniu Obywatelskim Ziemi Kluczborskiej (Grzegorz Fraszek i in.), format A4 i A5, obj. 2–4 s.
Zbigniew Bereszyński