Niezależne Zrzeszenie Studentów Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie
Niezależne Zrzeszenie Studentów Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie. NZS założyli 27 IX 1980: Gerard Żakowski, Rafał Stępniak, Tomasz Wiśniewski, Jacek Polaczek i Ewa Ernt. Władze WSP, niechętne nowej organizacji, czyniły przeszkody w jej działalności, np. nie przydzieliły Tymczasowemu Komitetowi Założycielskiemu lokalu. 11 XI 1980 utworzono Radę Koordynacyjną NZS Politechniki i WSP. W jej skład weszli z WSP: R. Stępniak, G. Żakowski, Piotr Szymanowski, Iwona Pasternak.
Od początku TKZ brał udział w akcjach protestacyjnych i strajkach ostrzegawczych „S”. G. Żakowski był przedstawicielem NZS w klubie Ikar podczas protestu w XI 1980. 15 I 1981 przedstawiciele TKZ na posiedzeniu Senatu brali udział w wyborze Rektora WSP doc. dr hab. Włodzimierza Brzezina. Dla poparcia strajku łódzkiego TKZ ogłosił 16 II 1981 gotowość strajkową. 17-18 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981 trwał strajk okupacyjny proklamowany przez wiec studentów WSP. Przewodniczącym Komitetu Strajkowego został Karol Małolepszy (SZSP), jego zastępcą Zbigniew Gała (NZS). 25 III 1981 Walne Zebranie NZS wybrało Komisję Uczelnianą (przewodniczący Andrzej Gęsiarz, P. Szymanowski, G. Żakowski, Jarosław Ciura, Lidia Gara), Uczelnianą Komisję Rewizyjną (Krzysztof Sztychny, Jacek Poloczek, Stanisław Ślusarczyk) oraz delegatów na I Zjazd NZS (A. Gęsiarz, J. Ciura, L. Gara). A. Gęsiarz został członkiem Krajowej Komisji Koordynacyjnej. 29 IV 1981 utworzono Komisję Koordynacyjną NZS Częstochowa (z WSP: A. Gęsiarz, J. Ciura, L. Gara). NZS obu uczelni współpracowały przy organizowaniu spotkań z Jackiem Kuroniem, Adamem Michnikiem, Jackiem Bartyzelem, Marią Moczulską, Andrzejem Czumą, wieców – po zamachu na papieża (15 V 1981) i w obronie więźniów politycznych (25 V 1981), obchodów 11 XI w 1980 i 1981 roku.
W V 1981 NZS WSP liczył ok. 100 osób. NZS wydawał biuletyny: „Igła” i „Nasze Sprawy”. Z NZS był związany „Teatr Niespokojny” oraz Studenckie Koło Filozoficzne, które wydawało dwumiesięcznik „Synopsis”. W solidarności ze strajkującymi w Radomiu NZS przeprowadził 12 XI 1981 6-godzinny strajk ostrzegawczy. Od 24 XI 1981 trwał strajk okupacyjny w budynku WSP przy al. Zawadzkiego (ob. Armii Krajowej). Przewodniczącym Komitetu Strajkowego był A. Gęsiarz. W strajku brali udział ok. 220 osób w Częstochowie oraz wszystkich 114 studentów nowo powstałej filii WSP w Kaliszu. „S” WSP przystąpiła 25 XI 1981 do strajku rotacyjnego. NZS wydawała dziennik strajkowy pt. „Strajkuś”. Na strajku codzienną mszę św. odprawiał ks. Marian Duda, zorganizowano także koncert zespołu jazzowego Zbigniewa Namysłowskiego. W atmosferze wzmagającego się napięcia 7 XII 1981 utworzono w regionie Radę Koordynacyjną, która skupiła niezależne siły społeczne: „S” robotniczą, rolników, rzemieślników, kierowców oraz NZS. Studenci WSP strajkowali do południa 13 XII 1981.
Budynek WSP był pierwszym punktem oporu w regionie, zbierano informacje o aresztowaniach w mieście, tu przebywał Krzysztof Biało, następca przewodniczącego „S”. W stanie wojenny internowani zostali: G. Żakowski, I. Pasternak, Marek Pacholec, Jacek Chaszczyński. Próby działalności konspiracyjnej zakończyły się po demonstracji pod Jasną Górą 3 V 1982, kiedy rozdawano ulotki sygnowane przez NZS i deptano flagę sowiecką. SB aresztowała wtedy Cezarego Stępniaka, internowała go, potem także Ewę Śmietanę. Oboje skazani zostali (w procesie z Edwardem Stańczakiem, pracownikiem naukowym WSP) na karę grzywny. 1983-1984 I. Pasternak współpracowała ze Zbigniewem Muchowiczem przy wydawaniu „Nadziei”. Od 1984 niezależna aktywność studencka skupiała się w Duszpasterstwie Akademickim przy kościele św. Wojciecha wokół ks. M. Dudy. Z jego inicjatywy powstał w 1988 Katolicki Związek Akademicki „Emaus” (zarejestrowany 7 II 1989, w jego władzach byli związani z NZS: J. Ciura i G. Szczukocki). W III 1988 powstała podziemna grupa NZS, która skupiła studentów I roku (Wojciech Kiliński, Grzegorz Szczukocki, Andrzej Drzazga), starszych (Cezary Tąder) i redaktorów pisma studenckiego „Kontekst” (Jacek Wicher, Arkadiusz Kowalik, Mirosław Wieczyński, Jan Pawlikowski). W XI 1988 wydano numer pierwszy „Akcesu” (w redakcji W. Kilińskiego i Grzegorza Ciury), kontynuowanego pt. „Żaczek” (5 numerów do IV 1989, redagowali go A. Kowalik, J. Wicher, W. Kiliński, A. Drzazga, Sylwester Rozpończyk). 13 XII 1988 zorganizowano akcję gaszenia świateł w akademikach.
7 III 1989 na zebraniu w auli Duszpasterstwa Akademickiego ujawniono skład Tymczasowej Komisji Uczelnianej (przewodniczący W. Kiliński, J. Wicher, C. Tąder, A. Kowalik, A. Drzazga, M. Wieczyński, S. Rozpończyk). W IV 1989 w wyborach do samorządu studenckiego przewodniczącym Uczelnianej Rady Samorządu Studentów został G. Szczukocki. TKU zorganizowała 24 V 1989 demonstrację z żądaniem relegalizacji NZS-u, współpracowała z Regionalnym Komitetem Obywatelskim przed wyborami do Sejmu i Senatu. 20 X 1989 powstał Częstochowski Komitet Obywatelski, W. Kiliński, G. Szczukocki i J. Ciura zostali jego członkami. 19 X 1989 Walne Zebranie NZS wybrało Komisję Uczelnianą (przewodniczący W. Kiliński, G. Szczukocki, J. Wicher, A. Drzazga, Marek Trąbski, Tomasz Zając, Ewa Włodyga, Piotr Dygoń, Robert Tomzik, B. Doroś, R. Piwowarczyk) i Komisję Rewizyjną (J. Ciura, Piotr Barciuk, Adam Pałecz). 30 X 1989 NZS przyłączył się do ogólnopolskiej akcji bojkotu studium wojskowego. Od XI 1989 do 1991 KU wydawała „Biuletyn Informacyjny NZS WSP Częstochowa” (od IV 1990 pt. „Gazeta Wyborowa”). Redagowali go P. Dygoń (redaktor naczelny), J. Wicher, J. Pawlikowski, Marek Maculewicz i Michał Ziołowicz. 19 I 1990 NZS przeprowadził 8-godzinną okupację budynku KW PZPR w Częstochowie, uzyskując ten gmach dla WSP.