Encyklopedia Solidarności

"Obserwator Wojenny", podtytuł: „Pismo MKS Nowa Huta Region Małopolska”, wydawane w Krakowie 22 X 1982 – 5 VII 1983, nawiązujące tytułem do wydawanego 1980-1981 przez Komisję Robotniczą Hutników „Obserwatora Robotniczego”.

Ukazały się 24 nr. o obj. 4-8 s. w formacie A5, A6, B5, drukowane na powielaczu i techniką sitodruku, nakład 500 – 1 tys. egz.; tygodnik, od nr. 18 wychodził nieregularnie. Nr. 23 z 16 VI 1983 i 24 z 5 VII 1983 w znacznej części poświęcone pielgrzymce Jana Pawła II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. do Ojczyzny.

Pomysłodawcą pisma był Jacek Marchewczyk (ps. Piotr, Kazik); w składzie redakcji: Wojciech Marchewczyk, J. Marchewczyk, Barbara Zientarska (ps. Kaśka). Redagowane w domku jednorodzinnym na Azorach w Krakowie udostępnionym przez B. Zientarską (od VII 1983 mieściła się tam również redakcja „Hutnika”). Drukowany w drukarni „Promienistych” przez Pawła Turnaua, maszynopisy dostarczała mu Krystyna Ryczaj (później Marchewczyk) (ps. Zośka).

Publikowano oświadczenia, wezwania i apele MKS, TKK, w tym Władysława Hardka, Jana Ciesielskiego, Władysława Frasyniuka i innych, informowano o powstawaniu nowych struktur „S”. Zamieszczano apele o uczestnictwo w protestach, manifestacjach i uroczystościach rocznicowych oraz terminy ich przeprowadzania, następnie relacje z tych akcji w zakładach pracy, uczelniach. W tekstach publicystycznych m.in. omawiano sytuację w „S” i kraju, podsumowywano sytuację ekonomiczną, gospodarczą i społeczną, wytykano absurdy, występowano przeciwko rozbijaniu i dzieleniu ruchu „S”; z czasem ta forma tekstów zaczęła dominować. Drukowano instrukcje, jak przeprowadzać i organizować akcje strajkowe i demonstracje bez ujawniania tajnych struktur związkowych. Omawiano i interpretowano przepisy prawne, w tym dot. stanu wojennego oraz wewnętrzne instrukcje funkcjonowania służb PRL. Publikowano: listy od działaczy nt. sytuacji i wydarzeń w ich zakładach pracy, relacje z zatrzymań i procesów opozycjonistów, nazwiska i dane adresowe osób wysługujących się władzom reżimowym, wezwania do bojkotu nowych reżimowych związków zawodowych, materiały historyczne, potwierdzenia wpłat na Fundusz Pomocy Społecznej i in. Informowano o czasie nadawania podziemnego Radia Hutnik. Dokonywano sporadycznie przedruków z prasy zagranicznej i krajowej.

Pismo przeznaczone było dla środowisk pracowniczych Nowej Huty. Kolportowane kanałami: Sekcji Informacji RKS przez Andrzeja Łaptasia oraz „Hutnika” przez Jerzego Ruska (ps. Ostrożny) i Leszka Jaranowskiego (ps. Długi).

Po decyzji o zawieszeniu wydawania pisma W. Marchewczyk i B. Zientarska założyli „Bibliotekę Obserwatora Wojennego”, w ramach której wydali kilkadziesiąt pozycji książkowych, plakaty, proporce, kalendarze, znaczki poczty podziemnej sygnowane Poczta Kraków.

Paweł Goleń