Parafia św. Mikołaja w Elblągu
Parafia św. Mikołaja w Elblągu, najstarsza parafia w mieście, siedziba dekanatu elbląskiego. Kościół zbudowano ok. 1246, jego pierwszym znanym proboszczem był Gotfryd, jeden z lokujących w tymże roku miasto Elbląg. W 1777 kościół spłonął wskutek uderzenia pioruna, odbudowa trwała bardzo długo. Kolejny pożar, który strawił wnętrze i zniszczył plebanię, wikariat i domy parafialne, miał miejsce w II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1945 w wyniku rosyjskiego ostrzału artyleryjskiego; zachowało się, ukryte na wsiach, gotyckie wyposażenie kościoła. Kościół odbudowywano w kilku etapach (1947-1950, 1957-1959, 1961-1963, 1966-1967), pierwszą po 1945 mszę św. odprawiono na początku XI 1949. 1968-2005 proboszczem parafii i dziekanem dekanatu elbląskiego był ks. Mieczysław Józefczyk.
Parafia odegrała pewną rolę w wydarzeniach Grudnia ’70; 18 XII 1970 na ul. 1 Maja podczas zamieszek funkcjonariusz MO zastrzelił 22-letniego Mariana Sawicza; jego pogrzeb odbył się tego samego dnia o godz. 22. Tydzień później M. Sawicz miał zawrzeć związek małżeński w kościele św. Mikołaja. 19 XII 1970, w sobotę, mechanik z Zamechu Ryszard Demel i dr Maria Muchowicz poinformowali ks. M. Józefczyka o przebiegu wydarzeń z piątku i wręczyli mu listę 14 aresztowanych 17 XII 1970 w hali nr 6 zakładu pracowników Zamechu; listę tę przekazał on do Kurii Biskupiej w Olsztynie. Po zbiórce pieniężnej zarządzonej przez Episkopat Polski na rzecz ofiar Grudnia ’70 kuria przekazała ks. M. Józefczykowi 2 mln zł; pieniądze te trafiły do narzeczonej M. Sawicza, do rodzin osób aresztowanych, pobitych, skazanych przez kolegia ds. wykroczeń wysokimi grzywnami. Przekazywanie pomocy trwało do IV 1971. Z inicjatywy ks. M. Józefczyka pod koniec 1979 powstał elbląski KIK, jedyny w tym czasie w Elblągu ośrodek kontestujący system ABC, system ABC, system w „S” Regionu Małopolska, trójpoziomowy, hierarchiczny system kolportażowo-informacyjny, dający możliwość szybkiego obiegu informacji pomiędzy poszczególnymi ogniwami Związku (od centrali do każdej KZ); opracowany przez zespół pracowników Krakowskiego Biura Projektów Budownictwa Komunalnego pod kierunkiem Bolesława Śliwińskiego. polityczny PRL. Od 1980 przy kościele św. Mikołaja działało Duszpasterstwo Ludzi Pracy Duszpasterstwo Ludzi Pracy Duszpasterstwo Ludzi Pracy przy parafii św. Józefa w Częstochowie, powstało w 1985. Organizatorem i duszpasterzem był proboszcz ks. Zenon Raczyński, który od XI 1984 w każdą drugą niedzielę miesiąca odprawiał Msze za Ojczyznę i wygłaszał patriotyczne kazania. Miasta Elbląga.
Podczas elbląskich strajków w VIII 1980 delegowani przez ks. M. Józefczyka kapłani: Romuald Zapadka, Janusz Koniec oraz o. Ignacy Proszek odprawiali msze św. na terenie strajkujących Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego, Elbląskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego i Fabryki Domów Elbląskiego Kombinatu Budowlanego. 24 VIII 1980 ks. M. Józefczyk wygłosił komunikat duszpasterzy Elbląga, w którym apelowali oni o poszanowanie pracowniczej akcji protestacyjnej przez władze.
Po wybuchu strajku okupacyjnego w Zamechu 14 XII 1981 przedstawiciel dekanatu elbląskiego ks. Romuald Zapadka doprowadził do porozumienia między strajkującymi a ZOMO. Po 13 XII 1981 kościół św. Mikołaja stał się miejscem spotkań działaczy elbląskiej „S”; 18 XII 1981 przedstawiciele Zamechu: Antoni Borowski, Leszek Broś, Kazimierz Kacicki, Leszek Fedak, Ryszard Stolarowicz powołali tu zakładową TKZ „S”. Na plebanii spotykali się wszyscy pozostający na wolności przewodniczący KZ-ów, m.in. Jan Bachorski, Antoni Borowski, Andrzej Czajkowski, Józef Gburzyński, Adam Peret, Tadeusz Szymański – tu podjęto decyzję o powołaniu podziemnego TZR „S”, przewodniczącym został A. Borowski, następnie zaprzysiężony przez ks. M. Józefczyka wg tradycji AK-owskiej. W kościele św. Mikołaja przechowywano sztandar ZR „S” i „S” Zamechu. W l. 80. w kościele rozdzielano dary dla najuboższych rodzin Elbląga, przywożone z zaprzyjaźnionych miast: holenderskiego ‘s-Hertogenbosch i norweskiego Stavanger. Pod nadzorem ks. M. Józefczyka odbywała się również akcja wyjazdów na stałe działaczy „S” do Norwegii; skorzystali z niej m.in. Dariusz Brzozowski, Witold Gierukas, Ryszard Kalinowski, Waldemar Kwiek, Jarosław Soboń i Zbigniew Ziółkowski. Odprawiano Msze za Ojczyznę oraz z okazji rocznic wydarzeń ważnych dla historii narodu i regionu. Ośrodkiem podziemnego życia kulturalnego w Elblągu była mieszcząca się na plebanii Sala Kolumnowa. Goszczono tu m.in. Jacka Fedorowicza, Bogdana Lisa, Jana Lityńskiego, Jacka Taylora, Annę Walentynowicz; w 2. połowie l. 80. sala ta uchodziła za główną siedzibę elbląskiej „S”, następnie mieściła się tu siedziba „S” RI. 26 II 1989 tutaj powołano Tymczasową Międzyzakładową Komisję Koordynacyjną, która mimo autorytarnie i subiektywnie dobranego składu z czasem zdominowała środowisko elbląskiej „S”. W czasie kampanii wyborczej do parlamentu w VI 1989 ks. M. Józefczyk poparł kandydatów KO „S”.