Encyklopedia Solidarności

Parafia św. Rodziny w Pile, parafia przy kościele św. Rodziny, który przed II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. wojną światową pełnił rolę prokatedry Wolnej Prałatury Pilskiej, administrowana od 1946 przez oo. Salezjanów. W VII 1979 proboszczem parafii został ks. dr Stanisław Styrna SDB (od VIII 1980 także dziekan Dekanatu Pilskiego).

Po powstaniu „S” jednym z postulatów MKZ w Pile było zezwolenie na budowę domu katechetycznego przy parafii św. Rodziny; ks. S. Styrna stał się w tym okresie nieformalnym kapelanem pilskiej „S”, w V 1981 uczestniczył w otwarciu i zakończeniu I WZD Regionu Województwo Pilskie, 18 V 1981 wygłosił referat „Moralne zobowiązania «Solidarności» wobec Narodu Polskiego”; ks. S. Styrna publikował na łamach niezależnego pisma „Solidarność Pilska”, w okolicznościowym biuletynie KZ Oświaty i Wychowania „W naszej szkole”; 3 III – 4 XII 1981 organizował uroczyste poświęcenia sztandarów Komisji Zakładowych „S” w Pile, nabożeństwa poświęcenia krzyży z zakładów pracy, Msze za Ojczyznę; 26 IV 1981 w udostępnionych przez niego salkach katechetycznych odbyło się spotkanie założycielskie oddziału woj. Polskiego Związku Katolicko-Społecznego i „S” RI z udziałem posła Janusza Zabłockiego. Bezpośrednio po objęciu parafii ks. S. Styrna rozpoczął starania o utworzenie w Pile KIK-u; został on zarejestrowany dopiero 29 VII 1981; pierwszym prezesem został Zdzisław Nowicki, w skład Zarządu weszli: Serafin Masianis, Halina Łuś, Małgorzata Woźna, Ludomira Badura.

Po 13 XII 1981 schronienie na plebanii parafii znaleźli działacze „S”, którzy uniknęli aresztowania; proboszcz roztoczył opiekę nad rodzinami internowanych i szykanowanymi; w pierwszych mies. stanu wojennego ks. S. Styrna z in. salezjanami, m.in.: ks. Stanisławem Salamonowiczem SDB, ks. Zbigniewem Łepką SDB, odwiedzał internowanych w Ośr. Odosobnienia w Gębarzewie k. Gniezna, interweniował ws. polepszenia ich warunków, właściwej opieki lekarskiej, umożliwienia uczestniczenia w praktykach religijnych w niedziele i święta, zaprzestania presji psychicznej na internowanych w czasie przesłuchań.

14 XII 1982 przy parafii św. Rodziny odbyło się pierwsze spotkanie Diecezjalnego Komitetu Pomocy – Region Piła; w jego skład weszli: ks. S. Styrna – przew., ks. Czesław Hałgas MS – administrator, Edwin Klessa z Trzcianki, Marian Małecki, Czesław Wysocki z Piły. Komitet zapewniał potrzebującym opiekę prawną, lekarską, wspierał materialnie prześladowanych, otaczał pomocą rodziny więzionych za przekonania. Ks. S. Styrna kierował też do władz petycje w obronie prześladowanych.

23 XII 1981 władze zarekwirowały archiwum pilskiego KIK i zawiesiły jego działalność. Wielokrotne starania o możliwość jej reaktywacji nie przynosiły rezultatu. Ksiądz S. Styrna utworzył wówczas sekcję kulturalną przy działającym w ramach Rodziny Salezjańskiej – Stowarzyszeniu Salezjańskich Pomocników Kościoła, w której zgromadził działaczy KIK-u. Grupa ta organizowała w latach 1984-1989 Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej "Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej", imprezy o charakterze religijno-kulturalnym organizowane przez duchowieństwo katolickie i laikat od połowy lat 70. Oficjalny I TKCh odbył się 20-27 IV 1975 w kościele akademickim św. Anny w Warszawie. W koncepcji TKCh zarysowały się dwa nurty. Pierwszy, reprezentowany przez ks. Tadeusza Uszyńskiego, proponował wizję kultury opartej o ruch parafialny, amatorski i studencki. Drugi, ks. Wiesława Niewęgłowskiego, zakładał działania kulturalne w obrębie Kościoła, w które należało włączać zawodowych twórców zainteresowanych taką formą współpracy. Oba nurty funkcjonowały w pierwszym dziesięcioleciu TKCh. Od IV 1975 w kościołach warszawskich, głównie dzięki wsparciu bp. Władysława Miziołka, następnie całego kraju, organizowano coroczne TKCh, które – mimo bojkotu przez państwowe środki przekazu – zyskiwały na popularności. Pod koniec lat 70. TKCh rozpowszechniły się zarówno w dużych miastach, jak i mniejszych ośrodkach, m.in. dzięki istotnemu wsparciu ordynariuszy diecezji. W trakcie TKCh odbywały się: odczyty, projekcje filmów, wystawy nie tylko sztuki sakralnej, imprezy muzyczne, teatralne, koncerty piosenki religijnej i pieśni zaangażowanej. Zapraszano różnych twórców: pisarzy, muzyków, rzeźbiarzy, malarzy, fotografików, hafciarzy (szaty liturgiczne, gobeliny) i in. Tygodnie nie tylko umożliwiały nawiązywanie dialogu pomiędzy twórcami (niektórzy z nich byli oddaleni od Kościoła albo mu niechętni) a duchowieństwem, były także forum wymiany myśli niezależnej. Wolne od ingerencji państwowej cenzury propagowały wartości kultury chrześcijańskiej i powszechnej. TKCh stały się częścią aktywności środowisk skupionych w Duszpasterstwach Środowisk Twórczych. i Tygodnie Społeczne, obejmując zasięgiem działania cały Region. W ramach TKCh i TS organizowano konserwatoria z teologii, filozofii, nauk biblijnych, historii Kościoła, katolickiej nauki społ. KIK przy parafii św. Rodziny w Pile udało się reaktywować dopiero na fali odwilży po strajkach w 1988; 6 IX 1988 wpisano go do rejestru związków i stowarzyszeń wydz. społ.-adm. Urzędu Woj. w Pile. 2 IV 1989 w siedzibie KIK przy parafii odbyło się pierwsze spotkanie Regionalnego KO „S” Krajny, Ziemi Nadnoteckiej i Pałuk.

Pogłębianiu wiedzy religijnej i społ. przy parafii służyło także zorganizowanie działalności Instytutu Wyższej Kultury Religijnej im. Jana XXIII przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim – filia w Pile; jego działalność zainaugurował 22 II 1987 bp gorzowski Józef Michalik.

Wiosną 1985 ks. S. Styrna wraz z proboszczami parafii św. Antoniego o. Augustynem Listwanem OFCap i parafii NMP Wspomożenia Wiernych ks. Stanisławem Salamonowiczem SDB rozpoczął walkę z władzami o umieszczenie kaplicy dla chorych w nowo wybudowanym Woj. Szpitalu Zespolonym w Pile. Wcześniej, na przełomie 1980/1981, władze woj. po interwencji ks. S. Styrny przyznały odpowiednie pomieszczenie na zorganizowanie szpitalnej kaplicy, po wprowadzeniu stanu wojennego poczęły wycofywać się ze wcześniej podjętych zobowiązań; apogeum konfliktu przypadło na III-IV 1985, kiedy wstrzymano wcześniejszą decyzję, a pomieszczenie przeznaczono na oddział chirurgii szczękowej; o zamiarze tym powiadomili ks. Styrnę działacze podziemnych struktur „S” (m.in. Jacek Ciechanowski); pilscy proboszczowie wystąpili wówczas z akcją informacyjną wśród mieszkańców Piły i woj. nt. zerwania przez władze umów dot. miejsca modlitwy dla chorych przebywających w szpitalu; wezwali wiernych do modlitwy, postu, ofiarowania cierpień i wszelkich in. wysiłków duchowych w intencji zachowania w powstającym szpitalu zaprojektowanej wcześniej kaplicy; zredagowali list opisujący konflikt i przesłali go do Sekretariatu Episkopatu Polski, kurii biskupiej w Gorzowie Wlkp., wszystkich parafii rzymsko-katolickich woj. pilskiego. Sprawa zbulwersowała opinię publiczną. W mediach władze dementowały te jakoby „fałszywe informacje” przedstawiane w pilskich kościołach. W efekcie protestu władze odstąpiły od swoich zamiarów i w Szpitalu Wojewódzkim wybudowano kaplicę wg projektu zatwierdzonego na początku l. 80.

W 1983 ks. S. Styrna zorganizował grupę pilską w ramach Pieszej Pielgrzymki Koszalińsko–Kołobrzeskiej na Jasną Górę; od tego czasu corocznie uczestniczyli w niej m.in. b. internowani, działacze podziemnych struktur „S”; pielgrzymkom towarzyszyły organizowane przez ks. Styrnę konferencje nt. społ.

Za działalność w l. 1981-1988 ks. S. Styrna był wielokrotnie karany przez Kolegia ds. Wykroczeń, nachodzono go na plebanii, odmawiano paszportu, był szykanowany przez władze partyjne, woj. W 1988 zakończył swoją kadencję proboszcza parafii św. Rodziny. Za wybitne osiągnięcia duszpasterskie, działalność społeczną i zasługi dla ruchu „S” decyzją Rady Miejskiej z 20 II 2007 ks. Styrnie nadano tytuł Honorowego Obywatela Miasta Piły.

Jarosław Wąsowicz SDB