Encyklopedia Solidarności

Społeczny Fundusz Pomocy Pracowniczej (SFPP), inicjatorami powołania Społecznego Funduszu Pomocy Pracowniczej byli ks. Władysław Palmowski i Stanisław Malara, którzy nad przygotowaniem zasad jego działania pracowali już od przełomu X i XI 1982. Ostatecznie założenia i regulamin Funduszu zostały przez nich ustalone w noc sylwestrową 1982/1983 i od pocz. 1983 fundusz rozpoczął swoją działalność. Była to struktura prowadząca w Kombinacie Huta im. Lenina, jak i w innych nowohuckich zakładach pracy zakonspirowaną statutową działalność związkową. Fundusz zajmował się wypłacaniem związkowych świadczeń, tj. zapomóg na wypadek urodzin i zgonów, pomocą finansową dla najbardziej potrzebujących, finansowaniem kolonii dla dzieci członków itp. Jego zalążkiem był istniejący od pocz. 1982 na niektórych wydziałach HiL Fundusz Pomocy Strajkowej, który doraźnie udzielał pomocy finansowej, na przykład rodzinom internowanych lub aresztowanym hutnikom.

Działał przez siatkę skarbników, a gł. kasa znajdowała się u osoby spoza Zarządu funduszu. Dostęp do niej mieli gł. skarbnik i członek Tajnej Komisji Robotniczej Hutników. Zarazem łącznik TKRH wchodził w skład Zarządu, dzięki czemu hutnicza struktura podziemna miała kontrolę nad finansami i rozliczeniami funduszu.

Początkowo fundusze zgromadzone w ramach kasy centralnej SFPP dzielono w sposób następujący: 40 proc. składek przeznaczano na pomoc dla osób represjonowanych, 10 proc. na niezależną informację, zaś 50 proc. pozostawało na wydziałach w celu realizacji świadczeń statutowych. W wyniku reorganizacji w III 1985 proporcje zostały zmienione i 30 proc. składek zasilało tzw. centralny fundusz, z którego m.in. opłacano kolegia ds. wykroczeń, pomagano rodzinom represjonowanym, wyrzuconym z pracy oraz wspierano niezależną prasę, a 70 proc. rozprowadzano na wydziałach w postaci świadczeń statutowych.

Działalnością funduszu objętych zostało 6–7 tys. pracowników, w tym również spoza HiL, m.in. z Mostostalu, Budostali, MPK, Elektromontażu, Montinu, Szpitala im. Stefana Żeromskiego, przychodni i nowohuckich szkół. Członkowie funduszu otrzymywali legitymacje członkowskie, na których zapisywane były kryptonimy ich zakładów/wydziałów w formie męskich imion oraz nr członkowski. Jako dowód wniesienia miesięcznej składki członkowskiej w legitymację wklejano znaczki, które członkowie SFPP otrzymywali od skarbników. Co roku zmieniano kolor znaczków: 1983 – czerwony; 1984 – niebieski; 1985 – niebiesko–zielony; 1986 – pomarańczowy; 1987 – pomarańczowy z zielonym nadrukiem; 1988 – złoty z napisem „Solidarność”.

Przewodniczącym SFPP był S. Malara. 1989 fundusz zakończył działalność i rozliczył się po reaktywowaniu „S”.

Rozpracowywany przez p. V DUSW w Nowej Hucie w okresie II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1984 – XII 1988 w ramach SOR krypt. Fundusz.

Ewa Zając, Andrzej Malik