„Wolne Słowo”. Kalisz–Wrocław–Zduńska Wola. „Pismo Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Polsce” (1979–1980)
„Wolne Słowo”. Kalisz–Wrocław–Zduńska Wola. „Pismo Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Polsce” (1979–1980), pismo wydawane przez kaliską opozycję demokratyczną działającą w II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. poł. lat 70. Jej korzenie sięgają tzw. szkoły jezuickiej działającej przy klasztorze oo. Jezuitów pod hasłem „żadnych flirtów z komuną”. Działacze nawiązali kontakty z ROPCiO, Ruchem Młodej Polski i KOR. Kaliska grupa próbowała też wydawać własne pismo „Opinia”, które jednak zostało wykryte przez SB i w całości skonfiskowane.
W poł. 1979 kaliska grupa ROPCiO zaczęła wydawać „Wolne Słowo”. Drukarnia w mieszkaniu Tadeusza Wolfa przy ul. Parkowej 2/5. Periodyk tłoczono na papierze formatu A4, liczył od 2 do 4 s. Druk Druk „Druk”, tygodnik „S” Regionu Mazowsze wydawany II – X 1982 w Warszawie; od n-ru 7 podtytuł: „Tygodnik związkowy”. na powielaczu, za farbę drukarską służył tusz wymieszany z mydłem. „Wolne Słowo” Wolne Słowo (Toruń) „Wolne Słowo”, pismo „S” w Toruniu redagowane przez Wiesława Cichonia (redaktor nacz.) i Zdzisława Dumowskiego. pocz. było tygodnikiem, a potem dwutygodnikiem lub nawet miesięcznikiem, ukazywało się nieregularnie. Najczęściej w nakł. ponad 100 egzemplarzy. W redakcji: Antoni Pietkiewicz, Bogusław Śliwa i Tadeusz Wolf (Kalisz) oraz Józef Michał Janowski (Zduńska Wola) i od 2. nr. Zenobia Cieślińska (Wrocław). Ostatni nr ukazał się w VIII 1980. Łącznie wydrukowano 21 nr. (w tym 2 podwójne).
Wydawcy działali poza cenzurą, bez koncesji i całkowicie jawnie. W większości nr. na ostatniej stronie stopka redakcyjna, w której publikowano nazwiska redaktorów oraz adres redakcji. Podawano też informację „Redakcja przyjmuje w poniedziałki w godz. 17.00–19.00. Wydawnictwo »Wolnego Słowa«”. Na ostatniej stronie zamieszczano listę darczyńców, nie publikowano nazwisk, tylko inicjały lub informacje ogólne, np. Archiwariusz z Łodzi – 300 zł, J.W. ze Zduńskiej Woli – 100 zł. Władze PRL w stosunku do redaktorów pisma stosowały różne szykany, np. na ul. Parkowej milicja ustawiała duży samochód, tzw. budę, w mieszkaniu T. Wolfa często przeprowadzano rewizje (4 IV 1979, 11 XI 1979, 24 II 1980). Z kolei A. Pietkiewicz został oskarżony o handel dolarami, a J.M. Janowski, który dojeżdżał do Kalisza samochodem, został zatrzymany i milicja skonfiskowała mu artykuł dot. szykanowania księży zduńskowolskich, nast. zatrzymany i przesłuchiwany.
Na łamach pisma stałe działy takie jak: Wiadomości Wiadomości „Wiadomości”, biuletyn wydawany przez podziemną „S” Regionu Mazowsze w Warszawie 15 XII 1981 – 1 IV 1990. z zagranicy, Krótki serwis informacyjny, zawierający najczęściej doniesienia z Polski (gł. przedruki, artykuły m.in. Andrzeja Czumy i Bogumiła Studzińskiego). W rubryce Fakty i Wnioski pisał Stefan Kaczorowski. Zamieszczano informacje związane z życiem Kościoła, np. 1980 grudniowy list i komunikat episkopatu z okazji Bożego Narodzenia. W rubryce Skazani za Patriotyzm odnotowano, że 22 I 1980 odbyła się rozprawa przeciw czterem działaczom ROPCiO – A. Czumie, W. Ziembińskiemu, B. Komorowskiemu oraz M. Janowskiemu ze Zduńskiej Woli. Byli oni oskarżeni, że 11 XI 1979 wzięli udział w manifestacji zorganizowanej w 61. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości i o patriotyczne przemówienia. Podawano także informacje regionalne, zwłaszcza z woj. kaliskiego.
Redaktorzy „Wolnego Słowa” podkreślali negatywny stosunek do ZSRS i władz PRL. Przykładowo pisali w nr. 13/14 z 1979: „eksterminacja objęła ponad 1,6 mln najwartościowszych obywateli polskich. Część z nich zamordowana była na miejscu, jak np. 4500 oficerów w Katyniu, większość jednak została zesłana do łagrów w klimacie arktycznym, gdzie zesłańcy marli masowo z głodu, zimna i wycieńczenia […]. W Polsce zaś wprowadzono selekcję negatywną jako zasadę doboru kadr do poszczególnych szczebli władzy. Jeden z posłów katolickich już po 1956 r. określił to jako dyktaturę ciemniaków”.
W kolportażu pisma miał udział Kościół, w podkaliskich miejscowościach „Wolne Słowo” rozdawano po mszach św. (m.in. w Stawiszynie, Stawie, Koźminku, Liskowie oraz w Kaliszu), pomagał w tym jezuita ks. Andrzej Wachowski. W Kaliszu gł. magazyn i punkt kolportażowy znajdował się u Mirosławy Czajki na Majkowie, która często była przez milicję karana mandatami za rzekomo nieuprzątniętą ulicę przed swoim domem, wielokrotnie przesłuchiwana (1979–1980 SB dokonała 5 przeszukań w jej mieszkaniu). Kolportażem zajmował się także Tadeusz Konarski, współpracownik KOR, luźno zw. z wydawcami pisma, m.in. 25 IX 1979 rozdawał egz. „Wolnego Słowa” w holu I LO im. A. Asnyka w Kaliszu, za co wkrótce został zatrzymany i przesłuchiwany przez SB. Periodyk był też przekazywany dr. Leszkowi Skonce, działaczowi wrocławskiego ROPCiO.