Region Śląsko-Dąbrowski NSZZ „Solidarność”
"Region Śląsko-Dąbrowski NSZZ „Solidarność”". Pierwszy większy strajk w woj. katowickim, poprzedzony krótkimi przerwami w pracy w kilku zakładach, rozpoczął się 21 VIII 1980 w Fabryce Zmechanizowanych Obudów Ścianowych Fazos w Tarnowskich Górach, kolejne od 23 VIII m.in. w Przedsiębiorstwie Komunikacji Samochodowej w Wodzisławiu Śl. i Rybniku, w nocy 28/29 VIII 1980 zastrajkowały jastrzębskie kopalnie Manifest Lipcowy i Borynia; 29 VIII 1980 powołano przy KWK Manifest Lipcowy MKS z przewodniczącym Jarosławem Sienkiewiczem; rozpoczął się strajk w tyskiej Fabryce Samochodów Małolitrażowych, zawieszony 30 VIII 1980 po spełnieniu części postulatów strajkujących; 29 VIII 1980 zastrajkowały niektóre Wydziały Huty Katowice (Walcownia Średnia, Walcownia Zgniatacz, Walcownia Kęsów, Wydz. Mechaniczno-Konstrukcyjny, Zakład Transportu Kolejowego Wydz. Przewozów Wewnętrznych), do których 30 VIII 1980 dołączyły kolejne (m.in. Walcownia Duża). Powstał 17-osobowy MKS z przewodniczącym Markiem Fabrym, po jego odwołaniu 31 VIII 1980 wybrano nowy skład MKS z przewodniczącym Andrzejem Rozpłochowskim, zawarto z dyrekcją HK porozumienie warunkowo zawieszające strajk, 1 IX 1980 podjęto pracę, MKS przekształcił się w Komitet Robotniczy.
Do 1 IX 1980 strajki w Regionie objęły 64 zakłady, w tym 16 przedsiębiorstw działających w HK, wzięło w nich udział ponad 98 tys. pracowników. 3 IX 1980, w wyniku negocjacji z Komisją Rządową, jastrzębski MKS, reprezentujący załogi 56 zakładów, w tym 28 kopalń, podpisał porozumienie (zwane jastrzębskim), w którym zapisano m.in. poparcie 21 postulatów gdańskich, zniesienie w górnictwie 4-brygadowego systemu pracy, wprowadzenie od 1 I 1981 wszystkich wolnych sobót. 4 IX 1980 MKS przekształcił się w Międzyzakładową Komisję Robotniczą (z J. Sienkiewiczem na czele), podległe mu Zakładowe KS przyjęły nazwę Zakładowych Komisji Robotniczych. 4 IX 1980 w HK zostało podpisane przez dyr. kombinatu i Komitet Robotniczy porozumienie kończące strajk zawieszony 31 VIII 1980; wobec oficjalnego zakończenia protestu Komitet Robotniczy, następnie MKR (z A. Rozpłochowskim na czele) 11 IX 1980 podpisał Porozumienie Katowickie, w którym deklarowano m.in. bezpieczeństwo dla zaangażowanych w działalność nowych związków zawodowych i akceptację przez organy państwa, kierownictwa zakładów pracy i organizacji politycznych działań mających na celu powstanie i funkcjonowanie struktur Związku w całym kraju; ostateczne porozumienie zawarto 24 X 1980.
4 IX 1980 w Bytomiu rozpoczęły się strajki w kopalniach: Bobrek, Dymitrow, Szombierki; powołano 3. ośrodek strajkowy MKS Bytom (na czele z Andrzejem Cierniewskim), który podpisał porozumienie z Komisją Rządową, akceptujące uzgodnienia zawarte w porozumieniu jastrzębskim; powstała bytomska Międzyzakładowa Komisja Robotnicza (stanowiąca autonomiczną część jastrzębskiej Międzyzakładowej Komisji Robotniczej), zmieniła nazwę na Międzyzakładową Komisję Założycielską, później Regionalną Międzyzakładową Komisję Związkową.
26 IX 1980 powstała 4. związkowa struktura międzyzakładowa: MKZ, utworzona z inspiracji 9 tyskich zakładów, m.in. FSM, która należała jednocześnie do Fabrycznej Komisji Założycielskiej FSM powstałej w Bielsku-Białej (koordynującej działania komórek „S” w zakładach należących do FSM), Fabryczna Komisja Założycielska FSM początkowo wchodziła w skład bielskiego MKZ, później z należącymi do niej Zakładowymi Komisjami Założycielskimi wycofała się ze struktury bielskiej i z tyską MKZ 2 X 1980 stworzyła nową MKZ na czele z Leszkiem Waliszewskim (b. przewodniczącym Fabrycznej Komisji Założycielskiej FSM); z nowej MKZ wycofały się te zakłady należące do FSM, które ze względu na przynależność terytorialną weszły ponownie w skład bielskiej MKZ.
5., najmniejszym ośrodkiem założycielskim „S” w woj. katowickim została MKZ Siemianowice Śl. (z przewodniczącym Zbigniewem Suchłobowiczem), która działała do początku 1981, zrzeszając ogniwa związkowe z kilkunastu zakładów tego ośrodka.
HK i MKR Jastrzębie stały się, po fali strajków, głównymi ośrodkami „S” w Regionie; 23 IX 1980 MKR przy HK przekształcił się w MKZ z tymczasową siedzibą w HK, później MKZ Katowice. Jastrzębska Międzyzakładowa Komisja Robotnicza, później Międzyzakładowa Komisja Robotnicza – Komitet Założycielski obejmowała swoim zasięgiem większość przedsiębiorstw branży górniczej i członków z 11 województw, którzy byli pracownikami 91 kopalń, 118 przedsiębiorstw górniczych, 112 przedsiębiorstw innych branż; mając zasięg ponadregionalny, zdominowała inne struktury na terenie województwa.
Sytuacja zmieniła się w 1. połowie 1981, gdy na czoło w Regionie wysunął się działający dynamicznie MKZ Katowice z A. Rozpłochowskim na czele, postrzegany jako radykalny i bezkompromisowy; ważną rolę odegrali doradcy (m.in. mec. Władysław Siła-Nowicki, mec. Wiesław Chrzanowski, Jan Łopuszański, Stefan Kurowski, Jerzy Krzyżewski), dzięki ich wsparciu zagłębiowski ośrodek jako pierwszy w kraju 16 IX 1980 złożył w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie wniosek o rejestrację; na pocz. X 1980 (wg danych KW PZPR w Katowicach) tylko z terenu Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego w MKZ zarejestrowano 74 zakłady, w największych z nich odsetek pracowników należących do „S” wahał się między 58% (HK 11 234 członków) a 71% ogółu zatrudnionych (Huta Baildon 6 tys. członków); wg danych MKZ Katowice, na początku X 1980 liczył on ogółem 151 organizacji zakładowych, w połowie X 1980 12 tys. członków, pod koniec X 1980 skupiał organizacje związkowe z ponad 350 zakładów.
21 VIII – 2 X 1980 SB i MO zanotowała strajki i próby ich zorganizowania w 272 zakładach w Regionie, w których uczestniczyło ok. 310 tys. osób. Do ogólnopolskiego strajku ostrzegawczego 3 X 1980 w woj. katowickim przystąpiły 242 zakłady, w tym 53 kopalnie; 27 I 1981 w strajku ostrzegawczym w związku z nieprzestrzeganiem przez władze porozumienia jastrzębskiego ws. wolnych sobót wzięło udział 177 zakładów, w tym 61 kopalń, 10 hut, łącznie ok. 194 tys. pracowników.
Rozbicie struktur związkowych na kilka ośrodków, różne koncepcje społeczno-polityczne, osobiste animozje i szeroko zakrojone działania operacyjne SB uniemożliwiały przez kilka miesięcy utworzenie wspólnej dla całego Regionu władzy „S”; pierwsze próby zjednoczenia podjęto na początku 1981, gdy największe ośrodki związkowe utworzyły ZR, obejmowały one jednak tylko część struktur śląsko-dąbrowskiej „S”. W III 1981 powstał kolejny MKZ, następnie Podregion Tarnowskie Góry. Szeregi związkowe jednoczyły się w chwilach zagrożenia: w związku z kryzysem bydgoskim struktury międzyzakładowe przekształcały się w MKS, wszystkie KZ ogłosiły pogotowie strajkowe i podjęły przygotowania do strajku generalnego, 27 III 1981 uczestniczyły w strajku ostrzegawczym – łącznie 65 kopalń, 24 huty, 874 zakłady, ponad 484 tys. pracowników.
Od jesieni 1980 tworzyły się w Regionie struktury NZS, KPN, niezależnego ruchu chłopskiego i niezależnego harcerstwa (Kręgi Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego). 23 X 1980 w Katowicach powstał oddział KIK, w 1981 śląsko-zagłębiowskie struktury „S” RI, w VII 1981 Obszar V Śląsko-Dąbrowskiego KPN. W III 1981 w Katowicach utworzono Regionalny KOWzP wspierany przez MKZ Katowice, który w ramach ogólnopolskiego Dnia Protestu 25 V 1981 zorganizował w Katowicach Marsz Wolności; w VII 1981 z inicjatywy MKZ Katowice wystawiono w katowickim Spodku widowisko patriotyczne ''Tragedia Romantyczna'', oparte na III części ''Dziadów'' i ''Kordianie'', z udziałem znanych aktorów scen polskich.
Do faktycznego zjednoczenia Regionu doszło na I WZD; 6-7 VII 1981 podczas 1. tury z udziałem 871 delegatów zatwierdzono regionalną ordynację wyborczą; 27 VII 1981, podczas 2. tury WZD, na przewodniczącego ZR wybrano L. Waliszewskiego (w 3. turze głosowania pokonał A. Rozpłochowskiego); 1 VIII 1981 dokonano wyboru ZR (62 osoby), Komisji Rewizyjnej (19 osób), delegatów na KZD (106 osób); I WZD przyjęło 21 uchwał i oświadczeń, w których określono zakres działania, strukturę organizacyjną, zasady funkcjonowania władz Regionu. 7 VIII 1981 władze zjednoczonego Regionu zorganizowały strajk ostrzegawczy z powodu zmniejszenia przydziału mięsa i kartek na żywność. 17 VIII 1981 Zarząd wybrał 14-osobowe Prezydium, wiceprzewodniczącymi zostali: Ryszard Błaszczyk (ds. związkowych), Marek Wach (ds. informacji), Franciszek Byczek (ds. interwencji), Jerzy Ciepiela (ds. organizacji i koordynacji działania). Powstał największy w kraju Region Śląsko-Dąbrowski „S” obejmujący zasięgiem woj. katowickie, jesienią 1981 zrzeszał ok. 1130 tys. pracowników zorganizowanych w 1325 organizacjach związkowych. 14 X 1981 wybrano nowe Prezydium ZR, wiceprzewodniczącymi zostali: Andrzej Gorczyca (ds. informacji), Henryk Strzódka (ds. związkowych), Ryszard Nikodem (ds. interwencji), Stanisław Bury (ds. organizacji i koordynacji działania). Najliczniejsza w kraju delegacja Regionu Śląsko-Dąbrowskiego (106 osób) aktywnie uczestniczyła w I KZD, jeden z delegatów, Jerzy Buzek, został przewodniczącym Prezydium 2. tury Zjazdu; w skład KK weszło z Regionu 11 osób: R. Błaszczyk, Ryszard Iwan, Tadeusz Jedynak, Jan Łużny, Michał Mąsior, Włodzimierz Nowara, Stanisław Okoński, Józef Patyna, Janusz Rejdych, A. Rozpłochowski, L. Waliszewski; w skład Prezydium weszli: R. Błaszczyk, J. Patyna, L. Waliszewski.
W X 1981 w Regionie miały miejsce prowokacje wymierzone w „S”, 20 X 1981 po likwidacji punktu sprzedaży prasy związkowej na Rynku w Katowicach wybuchły zamieszki, w których uczestniczyło ok. 3 tys. osób; 27 X 1981 tzw. nieznani sprawcy rozpylili gaz przed KWK Sosnowiec, poszkodowanych zostało kilkadziesiąt osób.
Główne ośrodki „S” w Regionie wydawały własne biuletyny i pisma, w Jastrzębiu-Zdroju wychodziła „Nasza Solidarność”, „Solidarność Jastrzębie”, „Zderzenia”, w HK „Wolny Związkowiec”, po przeniesieniu siedziby MKZ do Katowic wydawano „Pełnym Głosem”, ukazywały się „Wiadomości Katowickie”, „Wprost”, w Tychach „Ciernie”, w Bytomiu „Konkretnie”, w Tarnowskich Górach „Bez tytułu”, organem zjednoczonego ZR były „Tygodnik Katowicki” i „Dziennik Związkowy”, od końca 1980 przy wsparciu „S” działała Wszechnica Górnośląska.
30 XI – 1 XII 1981 w hali sportowej Huty Baildon w Katowicach odbyła się 1. tura II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. WZD Regionu Śląsko-Dąbrowskiego w atmosferze nasilających się prowokacji ze strony władz i protestów społecznych; 2. dzień obrad zdominowała informacja o otoczeniu przez ZOMO strajkującej Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Warszawie, delegaci zobowiązali ZR do przygotowania podległych mu struktur „S” do działalności w sytuacji ogłoszenia stanu wyjątkowego w kraju, w „Apelu do Sejmu PRL” domagali się niepodejmowania ustawy o szczególnych pełnomocnictwach dla rządu. 10 XII 1981 liderzy śląsko-dąbrowskiej „S” wyjechali na obrady KK do Gdańska.
Po 13 XII 1981 w woj. katowickim akcje strajkowe i próby ich organizacji podjęto w ok. 50 zakładach, w tym w 25 kopalniach, m.in. KWK Manifest Lipcowy, Wujek, Piast, Ziemowit, w HK, Hucie Baildon; największe natężenie strajków nastąpiło 14 i 15 XII 1981, w kopalniach Manifest Lipcowy i Wujek Wujek "Wujek", pismo wydawane od jesieni 1982 – I 1986 w Katowicach przez Młodzieżowy Komitet Oporu Społecznego przy KWK Wujek zrzeszony w sieci KOS. pluton specjalny ZOMO użył broni palnej (15 i 16 XII 1981), w KWK Wujek śmierć poniosło 9 górników, od postrzałów rannych zostało 25 osób, wiele innych odniosło obrażenia; 14-28 XII 1981 trwał podziemny strajk w kopalni Piast, najdłuższy grudniowy protest w skali całego kraju.
Wg danych KW MO w Katowicach spośród 979 osób zatrzymanych za udział w strajkach wyrokami sądowymi skazano 121 (najwyższe otrzymali: Wiesław Różyk z KWK Jankowice – 8 lat więzienia, Wojciech Marusieński z HK i Mirosław Stroczyński z KWK Ziemowit – po 7 lat), kilkaset innych osób kolegia ds. wykroczeń ukarały grzywnami, z pracy zwolniono 1445 osób; w KWK Staszic za udział w proteście internowano 156 osób. Po internowaniu czołowych działaczy Regionu Śląsko-Dąbrowskiego: L. Waliszewskiego, A. Rozpłochowskiego, T. Jedynaka, zatrzymanych 13 XII 1981 w Katowicach podczas powrotu z posiedzenia KK, odbudowa struktur „S” przybrała kształt niezależnych od siebie inicjatyw oddolnych.
W Gliwicach 13/14 XII 1981 powstała grupa pn. II Garnitur Gliwickiej Delegatury „S”, która 14 XII 1981 wydała 1. nr „Biuletynu II Garnituru Gliwickiej Delegatury NSZZ «Solidarność»” (od 1982 „Biuletyn II Garnituru Gliwickiej Delegatury RKW NSZZ «Solidarność»”), kierujący jej działaniami Tadeusz Drzazgowski zorganizował kilka spektakularnych akcji (m.in. kolportaż ulotek balonami, emitowanie audycji Radia „S” na terenie Zabrza); od XII 1981 w Gliwicach działała grupa pracowników naukowych (m.in. J. Buzek, Jerzy Łoik, Krzysztof Gosiewski, Marian Maciejczyk), która od I 1982 wydawała „Regionalny Informator «Solidarności» Śląsko-Dąbrowskiej”, w V 1982 grupa, działając w powiększonym składzie (m.in. Grzegorz Opala, Jerzy Szafko, Krzysztof Rajpert, Witold Zalewski), przyjęła nazwę Regionalna Komisja Konsultacyjna. W XII 1981 powstały miejskie struktury „S” m.in. w Tychach i Sosnowcu, tajne KZ (m.in. w gliwickim Instytucie Farb i Lakierów), 14 XII 1981 w Zabrzu Miejski KOS, w Gliwicach Akademicka Grupa Oporu, 17 XII 1981 w Jastrzębiu KOS Jastrzębie (od 1987 Niezależna Organizacja Samoobrony), w I 1982 KOS w Siemianowicach Śl. (od VIII 1982 jako Miejski Komitet Oporu), w V 1982 w Katowicach KOS Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, we IX 1982 w Katowicach Młodzieżowy KOS przy KWK Wujek, w 1983 w Sosnowcu Miejski Komitet Oporu „S”, w 1984 gliwicki KOS „S”.
Od początku stanu wojennego do połowy 1982 aktywne było współpracujące z podziemną „S” środowisko NZS: od XII 1981 działała podziemna grupa m.in. na Uniwersytecie Śląskim i Politechnice Śląskiej, gdzie działacze NZS współtworzyli Akademicką Grupę Oporu; w 2. połowie 1982 aktywność opozycyjna w środowiskach studenckich zaczęła zanikać, odbudowa śląsko-zagłębiowskich struktur NZS nastąpiła w 2. połowie lat 80.
Pomimo rozwijających się struktur miejskich i zakładowych podziemnej „S” w czasie stanu wojennego nie było w Regionie nadrzędnego organu koordynującego pracę podziemia. W I 1982 w Katowicach powstała RKW (utworzyli ją Mirosława Błaszczak-Wacławik, Andrzej Borek, Grzegorz Długi, Grzegorz Wacławik), która utrzymywała kontakty z podziemnymi grupami m.in. w Bytomiu, HK, Jastrzębiu, Katowicach, Sosnowcu, Tychach, po aresztowaniach w X i XI 1982 RKW przestała istnieć. W I 1982 powstała MKK „S” Region Śląsko-Dąbrowski na czele z Danutą Skorenko; MKK utrzymywała kontakty z grupami podziemnymi (m.in. w Bytomiu, Chorzowie, Chrzanowie, Katowicach, Mysłowicach, Sosnowcu), wydawała prasę podziemną (m.in. „Ku Wolnej Polsce”); aktywną działalność przerwała seria aresztowań 1983/1984. Na początku 1982 Janina Jadwiga Chmielowska powołała RKK „S” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego. Z inicjatywy T. Drzazgowskiego zorganizowano w Gliwicach manifestację 3 V 1982 (po której nazwę II Garnitur Gliwickiej Delegatury RKW „S” zmieniono na Delegatura, nazwę „Biuletyn II Garnituru Gliwickiej Delegatury RKW NSZZ «Solidarność»” na „Manifestacja Gliwicka”).
Pojedyncze akcje protestacyjne miały miejsce 13 V 1982 (m.in. demonstracja przed rektoratem UŚ w Katowicach); apogeum przypadło na 31 VIII 1982, gdy z inicjatywy G. Długiego i D. Skorenki w Katowicach doszło do wielotysięcznej manifestacji, demonstracje miały miejsce w Gliwicach, Jastrzębiu, Rybniku, Tarnowskich Górach, Tychach; co miesiąc i w rocznice grudniowej tragedii odbywały się manifestacje przy krzyżu pod KWK Wujek.
W 1982 identyfikujący się z KPN górnicy z Żor i Wodzisławia Śl. utworzyli Legion Polski, w tym samym czasie powstała grupa Młodzieżowy Ruch Oporu Młodzieżowy Ruch Oporu Młodzieżowy Ruch Oporu, struktura podziemna powołana po 13 XII 1981 w Gorzowie Wlkp. przez kilku uczniów szkół średnich (wcześniej w Związku Młodzieży Antykomunistycznej). Celem organizacji miała być „walka m.in. o przywrócenie praw jawnego działania dla «S» oraz uwolnienie internowanych i więzionych za przekonania”. Pierwsze akcje plakatowo-ulotkowe przeprowadzono jeszcze w XII 1981. W I 1982 podczas spotkania najaktywniejszych członków ustalono kierunki działania i wybrano Zarząd w składzie: Marek Rusakiewicz – przewodniczący, Stefan Bohusz – z-ca przewodniczącego, odpowiedzialny także za druk i archiwum, Grzegorz Bieroń – skarbnik, Krzysztof Sobolewski; nie ustalono nazwy organizacji, pojawiła się ona 30 VIII 1982; czołowymi działaczami w tym czasie byli również: Roman Bosiacki, Jarosław Furtan, Piotr Niewiarowski, Artur Orzechowski, bracia Ryszard i Olgierd Popielowie. W III 1982 nawiązano kontakt z grupami podziemnej „S”: Eljot i JAH, zajmującymi się głównie produkcją ulotek, jednak obie szybko zostały rozbite: pod koniec III 1982 grupa JAH, na początku IV 1982 grupa Eljot. Po utworzeniu w VI 1982 RKW „S” Regionu Gorzów Wlkp. nawiązano z nią kontakt. Pod koniec VIII 1982 przeprowadzono pierwszą dużą akcję: rozrzucenie ulotek wzywających do udziału w uroczystościach 2. rocznicy Porozumień Sierpniowych; 31 VIII 1982 w Gorzowie Wlkp. miały miejsce największe w historii miasta wystąpienia społeczne, w trakcie których doszło do walk ulicznych. W X 1982 odbyło się spotkanie MRO z RKW, na którym omówiono zasady współpracy: młodzież miała pomagać w akcjach ulotkowych, RKW udzielić pomocy MRO w stworzeniu własnej drukarni. W połowie X 1982 RKW przekazała MRO materiały poligraficzne, dzięki czemu pod koniec X 1982 ukazał się 1. i jedyny nr pisma MRO „Iskra”; za kolportaż pisma w Zespole Szkół Elektrycznych 4 XI 1982 aresztowano Dariusza Osińskiego (ucznia IV klasy Liceum ZSE), 5 XI 1982 zatrzymano Pawła Cichonia (ucznia II klasy zawodowej ZSE), Jarosława Jaśkiela (ucznia IV klasy LZSE), M. Rusakiewicza (ucznia IV klasy II LO), Waldemara Rusakiewicza (ucznia III klasy LZSE); 6 XI 1982 podczas próby zatrzymania braci Krzysztofa i Marka Sobolewskich K. Sobolewski zdołał uciec funkcjonariuszom SB, których zamknął we własnym mieszkaniu; M. Sobolewskiego i innych (m.in. Krzysztofa Baraniaka, Roberta Kukuckiego, Piotra Niewiarowskiego, Mariusza Skibińskiego) umieszczono w Izbie Dziecka; zatrzymano i aresztowano wówczas ponad 20 osób. K. Sobolewski ukrywał się do VI 1983 (w tym czasie drukarz pisma „Feniks”). 28 XII 1982 przed Sądem dla Nieletnich rozpoczął się proces najmłodszych członków MRO; K. Baraniak, R. Kukucki, P. Niewiarowski, M. Skibiński, M. Sobolewski zostali skazani na 2 lata domu poprawczego w zawieszeniu na 2 lata; Tomasz Bicki, Zbigniew Bierka, P. Cichoń otrzymali nadzór kuratora; 7 II 1983 rozpoczął się tzw. drugi proces MRO – starszych działaczy organizacji: 9 II 1983 sąd skazał: M. Rusakiewicza na 2 lata więzienia, G. Bieronia (ucznia IV klasy LO), J. Furtana (ucznia IV klasy LO), S. Bohusza (ucznia III klasy ZSZ) na 1 rok, A. Orzechowskiego (ucznia III klasy ZSZ), O. Popiela (ucznia III klasy Technikum Budowlanego), R. Popiela (ucznia III klasy TB), R. Bosiackiego (ucznia IV klasy TB) na 6 mies., wszystkich z zawieszeniem na 2 lata, z jednoczesnym nadzorem kuratora sądowego; postępowanie przeciwko W. Rusakiewiczowi warunkowo umorzono, wyznaczając 1 rok okresu próby. Proces zakończył działalność MRO w Gorzowie Wlkp., jednak już w IV 1983 na bazie rozbitego MRO powstał Ruch Młodzieży Niezależnej. ze Sławomirem Skrzypkiem i Adamem Słomką na czele, stanowiąc zaplecze kadrowe do odtworzenia śląsko-dąbrowskich struktur KPN. Jesienią 1982 śląsko-dąbrowskie podziemie zasiliły budowane przez Sławomira Bugajskiego regionalne struktury Solidarności Walczącej, do której wstąpiła m.in. część osób związanych z RKK J.J. Chmielowskiej, kontynuując jednocześnie swoją działalność w ramach struktur koordynowanych przez RKK, w 1985 do SW wstąpiła J.J. Chmielowska, obejmując po S. Bugajskim funkcję przewodniczącego śląsko-dąbrowskiego Oddziału SW, znaczenie organizacji wzrosło od 1987.
W stanie wojennym w woj. katowickim władze wydały 2021 decyzji o internowaniu (w tym 2-krotnie internowano 110 osób, 3-krotnie 3 osoby), toczyło się ponad 200 procesów politycznych, do końca 1982 wszczęto sprawy przeciwko 465 osobom, najgłośniejsze były sprawy przeciwko najbardziej aktywnym uczestnikom strajków z XII 1981 w kopalniach, hutach i innych zakładach, m.in. członkom KS z KWK Wujek, Piast, Manifest Lipcowy, HK. III 1982 – 30 IX 1984 w woj. katowickim władze wydały zgodę na wyjazd emigracyjny 608 osobom, które wcześniej były internowane.
W 2. połowie 1982 gliwicka RKK uzyskała stały kontakt z TKK (J. Buzek, J. Łoik uczestniczyli w zespole, który opracował dokument programowy TKK „Społeczeństwo podziemne”); w I 1983 po intensywnych działaniach organizacyjnych przyjęła nazwę RKW „S” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego (z J. Buzkiem jako przewodniczącym (ps. Hubert, Karol), który reprezentował Region na forum TKK). Strukturę RKW stanowiły luźno powiązane grupy działające w ramach 4 obszarów: Wschód, Zachód, Południe, Centrum; organem prasowym był „RIS. Regionalny Informator Solidarności”. 29 IV 1984 – 1988 nieregularnie emitowało swoje audycje Radio „S”, którym z ramienia RKW zajmował się Ryszard Kościesza-Kuszłeyko. Od VI 1983 (formalnie od 3 VII 1983 w TKK) do zatrzymania 17 VI 1985 przewodniczącym RKW był T. Jedynak (J. Buzek wszedł w skład zespołu łączników merytorycznych, w praktyce doradców TKK). W tym czasie RKW posiadała delegatury w Bytomiu, Gliwicach, Jastrzębiu, Tarnowskich Górach, Wodzisławiu Śl., Zabrzu, Zagłębiu. Po kilkumiesięcznym wakacie na stanowisku szefa RKW po zatrzymaniu T. Jedynaka (oświadczenia podpisywał wiceprzewodniczący Hubert) 20 I 1986 nowym przewodniczącym został Jan Andrzej Górny, który pełnił tę funkcję do zatrzymania 19 XI 1987, do TKK wszedł 27 I 1986.
1982-1989 do najważniejszych pism Regionu oprócz „RIS” należały: „Głos Śląsko-Dąbrowski”, „Jesteśmy”, „Górnik Polski”, „Ku Wolnej Polsce”, „Ość”, „Manifestacja Gliwicka”, „WIS Wolni i Solidarni”.
7 X 1986 powstała powołana przez T. Jedynaka jawna Tymczasowa Rada Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, w której skład wchodzili także: Zbigniew Bogacz, Marek Gabryś, A. Gorczyca, Michał Luty, J. Rejdych, Herbert Rennert, A. Rozpłochowski. Pierwszą publiczną akcją Tymczasowej Rady były obchody 16 XII 1986 rocznicy tragedii w KWK Wujek. W III 1987 z inspiracji członków TR zaczęły powstawać jawne Tymczasowe KZ: pierwsze w HK i w Przedsiębiorstwie Budowlano-Mieszkaniowym Fadom w Żorach. Niezależnie od nich powstawały podziemne ogniwa „S”, np. Tajna KZ przy KWK Manifest Lipcowy w Jastrzębiu. 9 XI 1987 doszło do połączenia RKW z regionalną TR: nowe kierownictwo Regionu pozostało przy nazwie RKW, przewodniczącym został J.A. Górny (na 10 dni), reprezentujący Region w KKW, po jego aresztowaniu przewodniczącym RKW (do II 1988) został M. Maciejczyk (ps. Łukasz).
26-27 II 1988 w Łączy k. Gliwic (z udziałem 30 delegatów) odbyło się tajne Zgromadzenie Działaczy „S” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, podczas którego połączono tajne i jawne struktury; w skład nowego RKW na roczną kadencję weszli: przewodniczący Henryk Sienkiewicz (reprezentujący Region w KKW), 1. przewodniczący M. Luty, 2. przewodniczący Kazimierz Świtoń, D. Skorenko (szef organizacji), Ryszard Kościesza-Kuszłeyko (niejawny sekretarz i łącznik z podziemnymi strukturami), Adam Kowalczyk, Adam Giera, H. Rennert, zaocznie do RKW wybrano J.A. Górnego.
Od III 1988 z inicjatywy RKW (D. Skorenko i A. Kowalczyka) rozpoczęto składanie wniosków o rejestrację Tymczasowych KZ (m.in. 18 III 1988 w KWK Andaluzja, 11 IV 1988 w HK, 6 VI 1988 w KWK Manifest Lipcowy, w tej ostatniej działały jednocześnie tajna i jawna KZ), Komisje nie zostały zarejestrowane.
1 V 1988 w Dąbrowie Górniczej obyła się demonstracja zorganizowana przez RKW. W V 1988 Tajna KZ w kopalni Manifest Lipcowy i jastrzębska Niezależna Organizacja Samoobrony podjęły nieudaną próbę zorganizowania akcji protestacyjnej w kopalni; po przygotowaniach (m.in. rozmowach z przedstawicielami RKW i zorganizowaniu sieci łączności) strajk wybuchł 15 VIII 1988. Na czele Zakładowego KS stanął Krzysztof Zakrzewski, po przyłączeniu się do akcji kolejnych kopalń 17 VIII 1988 powołano MKS z siedzibą w KWK Manifest Lipcowy (przewodniczący K. Zakrzewski, wiceprzewodniczący Alojzy Pietrzyk, rzecznik prasowy Grzegorz Stawski); akcję protestacyjną wspierała RKW. 2 IX 1988 do kopalni z zamiarem zakończenia protestu przybył Lech Wałęsa, w nocy zawarto porozumienie (m.in. zagwarantowano bezpieczeństwo osobiste strajkujących), 3 IX 1988 górnicy zakończyli strajk.
Po protestach skład RKW poszerzono m.in. o A. Pietrzyka i K. Zakrzewskiego, w KO przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie Region reprezentował A. Pietrzyk, w obradach Okrągłego Stołu obok A. Pietrzyka uczestniczyli: Mieczysław Borawski, J.A. Górny, prof. Andrzej Klasik, Wiktor Krywulko, Jan Mazurkiewicz, prof. Walerian Pańko, Leszek Piotrowski, Piotr Polmański, K. Rajpert, Czesław Robakowski, Elżbieta Seferowicz, G. Stawski, pomocą służyli m.in.: prof. Paweł Czartoryski, Jan Nowacki, Jarosław Szczepański, prof. Tadeusz Zieliński.
24-26 II 1989 w Ustroniu-Polanie odbyło się II Zgromadzenie Delegatów „S” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego z udziałem 186 delegatów z 63 jawnych ogniw „S”, przewodniczącym RKW został A. Pietrzyk, członkami: Andrzej Andrzejczak, A. Giera, Waldemar Kapłon, Grzegorz Kolosa, A. Kowalczyk, Marian Krzaklewski, Marian Kubic, M. Luty, Wiktor Ostrowski, Eugeniusz Polmański, D. Skorenko, K. Świtoń; do KK wydelegowani zostali: A. Giera, M. Krzaklewski, T. Jedynak. Po rejestracji RKW przejęła zadania ZR, 18 V 1989 podjęła uchwałę dot. zasad tworzenia i rejestracji władz „S”.
21 IV 1989 ukonstytuował się 50-osobowy Śląsko-Dąbrowski KO, w wyborach do Parlamentu w 1989 z listy KO „S” do Sejmu weszło 17 posłów: Zbigniew Drela, Jerzy Gil, Anna Knysok, Stanisława Krauz, Adam Michnik, Walerian Pańko, Zenon Pigoń, P. Polmański, Cz. Robakowski, Jan Rzymełka, E. Seferowicz, H. Sienkiewicz, Stefan Sobieszczański, Cz. Sobierajski, Janusz Steinhoff, Bolesław Twaróg, Jerzy Wuttke, do Senatu 3 senatorów: August Chełkowski, L. Piotrowski, Andrzej Wielowieyski.
10 II 1990 rozpoczęło się III WZD Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, działalność RKW oficjalnie zakończono 4 III 1990 podczas 2. tury obrad, powołano ZR Śląsko-Dąbrowskiego z przewodniczącym A. Pietrzykiem.
Katowicka SB prowadziła działania operacyjne wobec „S” m.in. w ramach SO i SOR krypt.: Labirynt (1980-1983), Lider (1980-1989), Radcy (1980-1987), Rezydencja (1980-1982), Syndykat (1980-1983), Węgiel (1980-1982).