Encyklopedia Solidarności

Krajowa Sekcja Kolejarzy NSZZ „Solidarność”, IX – X 1980 tworzono pierwsze międzyzakładowe struktury branżowe w oparciu o struktury PKP: Okręgowe Komisje Porozumiewawcze Kolejarzy „S” (na szczeblu dyrekcji okręgowych kolei państwowych, w 1980 w kraju istniało ich 8) oraz Rejonowe Komisje Porozumiewawcze Kolejarzy „S” (na szczeblu dyrekcji rejonowych kolei państwowych, które wchodziły w skład DOKP). 4 X w Gdańsku odbyło się spotkanie delegatów OKPK, na którym powołano ogólnopolską sekcję branżową: Międzyokręgową Komisję Porozumiewawczą Kolejarzy „S” z przew. Włodzimierzem Badełkiem z Gdańska.

Oprócz kolejarzy, w skład kolejarskiej „S” weszli przedstawiciele komisji zakładowych z samodzielnych jednostek organizacyjnych funkcjonujących w ramach PKP: Kolejowej Służby Zdrowia, Biur Projektów Kolejowych oraz Zakładów Automatyki Kolejowej. Ponadto we władzach krajowych kolejarskiej „S” zasiadał przedstawiciel ZNTK.

Działalność MPKP (nast. Krajowej Sekcji Kolejarzy) „S” skupiona była na walce o najważniejsze postulaty kolejarzy (m.in. dot. wynagrodzenia i warunków pracy), których adresatem było Ministerstwo Komunikacji. 21–27 X w celu realizacji postulatów przeprowadzono we Wrocławiu protest głodowy. 31 X MPKP podpisała z komisją rządową porozumienie (tzw. porozumienie wrocławskie), które uwzględniało większość postulatów (m.in. podwyżkę płac) oraz precyzowało daty ich realizacji. Kolejny protest kolejarzy odbył się w 3. dekadzie XI 1980 (m.in. wstrzymanie na 4 godz. ruchu WKD w Warszawie i SKM w Gdańsku) i był odpowiedzią na próbę zdezawuowania porozumienia.

W 1981 w celu wyegzekwowania ustaleń porozumienia wrocławskiego odbyło się 5 spotkań delegatów MKPK z przedstawicielami MK: we Wrocławiu (20 I 1981), w Węgierskiej Górce (24–25 II 1981), Załakowie (28–29 IV 1981), Przemyślu (11–12 VI 1981), Krzyżu (22–23 IX 1981), które kończono kolejnymi uzgodnieniami.

Na pocz. 1981 komitety założycielskie przekształcano w komisje zakładowe oraz zorganizowano wybory do OKPK (pierwsze odbyły się w Dolnośląskiej DOKP – 20 II) i RKPK. W III 1981 do „S” należało 80% kolejarzy (ok. 300 tys.). W III na stanowisku przew. MKPK W. Badełka zastąpił Krzysztof Gołygowski z Wrocławia i tym samym zmieniła się siedziba MKPK.

Latem 1981 wyłoniono delegatów na I KZD Kolejarzy „S”, który odbył się 25–27 X 1981. Doszło do przekształcenia MKPK w KSK, a na jej przew. wybrano K. Gołygowskiego (zdobył 195 na 301 głosów). Ponadto przygotowano projekt pragmatyki kolejowej, wystosowano telegram do Jana Pawła II, przyjęto regulamin wewnętrzny KSK oraz nast. uchwały: odnoszącą się do wyników IV Plenum KC PZPR; wotum nieufności wobec ministra komunikacji Mieczysława Zajfryda; ws. pisma „Semafor”; o powołaniu informacyjnej Agencji Kolejarzy „Solidarności”.

19 XI odbył się zjazd Rady Sekcji (jej członkowie zostali wybrani w poszczególnych okręgach), na którym wybrano prezydium Rady (po 1 delegacie z każdej DOKP i po 1 osobie z Komisji Koordynacyjnych samodzielnych jednostek kolei: ZNTK, BPK, KZA, KSZ): Franciszek Chodakowski (Śląska DOKP), Józef Poręba (Dolnośląska DOKP), Andrzej Świtała (Zachodnia DOKP), Henryk Jarząbek (Pomorska DOKP), Witold Męzia (Centralna DOKP), Tadeusz Piasecki (ZNTK), Jan Konstantynowicz (BPK), Szczepan Wrzecionek (KZA), dla Wschodniej, Południowej i Północnej DOKP oraz dla służby zdrowia pozostawiono wakaty. Przew. Rady KSK K. Gołygowski wytypował 3 wiceprzew. prezydium: Zbigniewa Plucińskiego (ZNTK), Mieczysława Rzepeckiego (DDOKP) i Jana Górę (ŚDOKP). W ramach Rady Sekcji powołano 10 zespołów problemowych: zespół ds. płacowych (przew. Z. Iwaniuk), ds. socjalnych (przew. H. Jarząbek), ds. BHP (przew. W. Męzia), ds. mieszkaniowych (przew. Bernard Cofta), ds. emerytów i rencistów (przew. Mieczysław Kondratowicz), ds. szkolenia zawodowego (przew. Ryszard Wulczyński), ds. pragmatyki (przew. Kozak), ds. samorządu na PKP (przew. K. Gołygowski), ds. organizacji PKP (przew. A. Świtała) i ds. przepływu informacji wewnątrzzwiązkowej (przew. Jerzy Jankowiak).

Decyzją Rady KSK na etat zatrudniono 5 pracowników: przew., redaktora nacz. „Semafora”, radcę prawnego i 2 pracowników biurowych (wszyscy, poza przew., tworzyli Sekretariat KSK).

Pismem MKPK/KSK był ukazujący się 20 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981 – 30 XI 1981 „Semafor”. 1983–1989 ukazywało się podziemne pismo „Wolna Droga”, nie było to jednak pismo sekcji, wydawane było przez wrocławskich kolejarzy. „WD” wznowiono w 1990, od 1994 organ Sekcji Krajowej Kolejarzy NSZZ „S”.

Po 13 XII 1981 sekcja przestała funkcjonować, podtrzymano jednak kontakty ponadregionalne. Okazją do spotkań były kolejne rocznice wrocławskiej głodówki, które obchodzono w kościele św. Wawrzyńca we Wrocławiu. Od 1984 organizowano pielgrzymki kolejarzy na Jasną Górę w święto św. Katarzyny, patronki kolejarzy (25 XI). KSK zaczęto odtwarzać w 1989: w I w Gdańsku odbył się zjazd przedstawicieli kolejarskiej „S”, wybrano Tymczasowego Przew. (Ewaryst Waligórski z Pomorskiej DOKP); 29 IV powołano Tymczasową KSK z siedzibą w Gdańsku (przew. E. Waligórski, Z. Iwaniuk, szef biura, z Północnej DOKP, Władysław Tatarzyński z DDOKP, Józef Dąbrowski z Południowej DOKP, Bronisław Wardawy z WDOKP); 13 VI w ramach TKSK powołano 4 zespoły robocze (zespół ds. indeksacji, zespół ds. pragmatyki i samorządów na PKP, zespół ds. płacowych, zespół ds. interwencji). W 1990 zakończono okres tymczasowości, zorganizowano kolejne wybory do KSK: przew. został J. Dąbrowski, wiceprzew. Ryszard Filipowicz (ŚDOKP), a w skład KSK weszli: Tadeusz Zawadzki (CDOKP), B. Wardawy, Z. Iwaniuk, J. Dul (DDOKP), H. Jarząbek (Pomorska DOKP). Siedzibą sekcji została Warszawa.

 Krajowa Sekcja Kolejarzy jest sekcją branżową zrzeszoną w Sekretariacie Transportowców NSZZ „S” i w 2014 liczyła 26.796 członków. Przew. prezydium Sekcji jest Henryk Grymel. Sekcja zrzeszona jest w Europejskiej Federacji Pracowników Transportu (European Transport Workers Federation) z siedzibą w Brukseli.

Kamil Dworaczek