Encyklopedia Solidarności

https://encysol.pl/es/encyklopedia/hasla-rzeczowe/23050,Kurs.html
28.03.2024, 22:27

Kurs

„Kurs”, pismo wydawane IX 1983–1989 przez wydawnictwo o tej samej nazwie założone przez Stanisława Michalkiewicza i Mariana Miszalskiego; miejsca wydania nie podawano w piśmie, prace redakcyjne w Łodzi i w Warszawie; do nr. 13 podtytuł „Niezależny Miesięcznik Miesięcznik "Miesięcznik", podtytuł: „Opinie, Komentarze, Analizy”, niezależne pismo NSZZ «Solidarność» Region Środkowo-Wschodni, wydawane V 1982 – III 1985 w Lublinie. Literacki”.

Ukazało się 40 nr., obj. 62 s., format A5, nakł. nr. 1–4: 500 egz, nr. 5–9: 1000 egz., od nr. 10: 2 tys. egz., redakcja w prywatnym mieszkaniu w Łodzi, dokąd spływały teksty, druk offsetowy, nielegalnie na tzw. dojściach w drukarniach państwowych w Warszawie. Choć we wszystkich nr. zamieszczano informację, że pismo jest miesięcznikiem, tylko do nr. 5 ze I 1984 datowane kolejnymi mies., w następnych nr. odstąpiono od podawania daty miesięcznej (z wyjątkiem nr. 11 ze I 1985, 37 z X/XI 1988, 38 z XII 1988). 1983 ukazały się 4 nr., 1984 6 nr., 1985 7 nr., 1986 8 nr., 1987 7 nr., 1988 6 nr., 1989 2 numery.

W redakcji: S. Michalkiewicz (redaktor nacz.) i M. Miszalski (sekretarz redakcji); autorem nadającym ton polityczny pismu był S. Michalkiewicz (ps. Andrzej Stanisławski i Alfa). M. Miszalski – artykuły o tematyce politycznej i utwory literackie własnego autorstwa (przede wszystkim poezje). Inni autorzy to: Jacek Bartyzel, Janusz Korwin-Mikke, Stefan Kurowski, Rafał Krawczyk, Czesław Bielecki, Piotr Wierzbicki, Jan Lutyński.

Miesięcznik prezentował konserwatywno-liberalny nurt myśli politycznej, jednoznacznie antykomunistyczny, reagował na to, co działo się w kraju i na świecie. Symbolem graficznym pisma była róża wiatrów z kierunkiem wyznaczonym na Zachód.

Artykuły dot. zagadnień społeczno-politycznych: felietony, szkice i eseje z dziedziny myśli politycznej, filozofii, socjologii, historii, wywiady, recenzje oraz bieżąca publicystyka polityczna. W nr. 2 (X 1983) art. S. Michalkiewicza Postęp i konserwa, wyznaczający kierunek ideowy pisma, precyzujący pojęcie konserwatyzmu, teksty J. Bartyzela Prawica w Polsce (rodowód i teraźniejszość) (nr 33, 1988) i Polityka realna, polityka moralna (nr 15, 1985) o tradycji polskiej prawicy, ukazujące politykę z perspektywy filozoficzno-etycznej. W tekstach: Klasizm (nr 6, 1983), Lewica wybrała (nr 3, 1983), Porządek i nieporządek konstytucyjny (nr 9, 10, 1984), S. Michalkiewicz (A. Stanisławski), wnikając w prawno-etyczne podstawy systemu komunistycznego, poddał krytyce ideologię marksistowsko-leninowską oraz praktykę codziennego życia w realnym socjalizmie. R. Krawczyk w tekście Bezdroża reformy (nr 21, 1986) ukazał negatywne konsekwencje przejmowania przez państwo kontroli nad gospodarką. W piśmie własna wizja przyszłości Polski, propozycje rozwiązań gospodarczych, np. S. Michalkiewicz (A. Stanisławski) w tekście Zanim wkroczymy na trzecią drogę przybliżył warunki konieczne do sprawnego funkcjonowania systemu społeczno-gospodarczego. Sporo miejsca na łamach pisma zajęła publicystyka dot. spraw międzynarodowych, pismo inicjowało dyskusje nt. „Czy zjednoczenie Niemiec byłoby dla Polski korzystne?” (nr 26, 1987). Redaktorzy przedstawili ideę i osiągnięcia „rewolucji konserwatywnej” w Stanach Zjednoczonych oraz reformy zapoczątkowane 1979 w Wielkiej Brytanii przez Margaret Thatcher. W piśmie teksty: George’a Gildera, Normana Podhoretza, George’a Nasha i Jacka Kempa, Fryderyka Augusta von Hayeka. S. Michalkiewicz i M. Miszalski specjalizowali się także w bieżącej publicystyce politycznej, w felietonach regularnie odnosili się do różnych poczynań władz PRL, działalności rzecznika prasowego rządu, Jerzego Urbana, podwyżek cen. Po zamordowaniu (19 X 1984) ks. Jerzego Popiełuszki, duszpasterza „S” redakcja miesięcznika wydała specjalne oświadczenie, w którym potępiono zbrodnię, a winą za jej popełnienie obciążono komunistyczne władze PRL. Redaktorzy pisma z niepokojem obserwowali zjawisko rodzącego się 1988 kompromisu władzy komunistycznej z częścią opozycji solidarnościowej; krytycznie odnosili się do obrad Okrągłego Stołu. S. Michalkiewicz i M. Miszalski uważali, że dążenie części warszawskiej opozycji o lewicowym rodowodzie do podzielenia się z PZPR władzą przysłoniło jej rzeczywisty interes Polski, przewidywali, że ludzie rządzącej wówczas ekipy Kiszczaka–Jaruzelskiego pod pozorem porozumienia będą chcieli dokonać uwłaszczenia nomenklatury.

W mniejszym zakresie w piśmie także teksty literackie: proza i szkice krytycznoliterackie, np. Andrzeja Drawicza, przybliżające polskiemu czytelnikowi najważniejsze postacie niezależnej literatury rosyjskiej.

Kontakt z czytelnikami poprzez rubrykę „Listy do redakcji” (opinie i polemiki dot. drukowanych w miesięczniku tekstów).

W 22 nr. pisma opublikowano 51 rysunków satyrycznych, w większości (41) zamieszczonych anonimowo (wśród nich 11 autorstwa Sławomira Łuczyńskiego, działacza opozycji, a zarazem rysownika satyryka); wśród rysunków podpisanych 3 Andrzeja Mleczki i 1 Andrzeja Krauzego.

Pismo o zasięgu ogólnopolskim, bez własnych struktur kolportażu, pocz. zajmowały się nim konspiracyjne komórki „S”, nast. odpłatnie indywidualni hurtownicy; w początkowym okresie część nakł. rozprowadzał poprzez swoje kanały kolportażowe J. Korwin-Mikke, właściciel podziemnej Officyny Liberałów, płacąc wydawnictwu z góry; w Łodzi kolportaż pisma organizował M. Miszalski. Cena 200 zł (nr 1–30), 250 zł (nr 31–36), 300 zł (od nr. 37). Wydawnictwo Kurs było przedsięwzięciem prywatnym obu założycieli, zarobione pieniądze przeznaczano na kolejne publikacje, a także na honoraria dla autorów, pensje dla drukarzy oraz na własne utrzymanie, marżę od rozprowadzonych egz. otrzymywali również kolporterzy.

W trakcie drukowania jednego z nr. miesięcznika w drukarni pojawili się funkcjonariusze SB. Drukarze zdążyli ukryć cały nakł. pisma, nigdy nie wywieziono go z drukarni i prawdopodobnie zniszczono; na zewnątrz przemycono blachy kserograficzne, z których numer pisma wydrukowano powtórnie w prywatnej drukarni w Michałowicach.

1989 decyzję o zawieszeniu wydawania pisma podjęto wobec problemów finansowych oraz perspektywy powstania dziennika „Gazeta Wyborcza” mającego być oficjalnym pismem całej opozycji demokratycznej.

Henryk Marczak

Opcje strony