Fabryka Aparatów Elektrycznych Apena w Bielsku-Białej
Fabryka Aparatów Elektrycznych Apena w Bielsku-Białej, producent elektrycznej aparatury rozdzielczej i zabezpieczającej. Zakład powstał w 1948 po upaństwowieniu Fabryki Aparatur Termicznych, od 1951 pod nazwą Śląskie Zakłady Wytwórcze Aparatury Elektrycznej A-8, od 1961 FAE Apena. 1958–1970 kolejne etapy rozbudowy przedsiębiorstwa przy ul. Leszczyńskiej i Partyzantów w Bielsku-Białej, 1974–1979 budowa zakładu FAE Apena w Jeleśni, 1984–1987 budowa kolejnego zakładu w Bielsku-Białej Mikuszowicach. 1993 zakład przekształcony w jednoosobową spółkę skarbu państwa, 1996 sprzedaż większościowego pakietu akcji konsorcjum Elektrim SA i Energomontaż-Eksport; 1998 ze spółki wydzielono Wydział Remontowy tworząc spółkę Apena-Remont. 2001 akcje FAE Apena SA kupił koncern General Electric, zmiana nazwy na GE Power Controls sp. z o.o. 2016 produkcja zostaje przeniesiona do nowego zakładu wybudowanego na terenach przemysłowych w Bielsku-Białej Wapienicy. 2018 zmiana właściciela i nazwy na ABB Industrial Solution Spółka z o.o. w Bielsku-Białej.
24 VIII 1980 na Wydziale Remontowym Edward Kubas zorganizował masówkę załogi na znak poparcia dla strajkujących robotników Wybrzeża, 11 IX 1980 E. Kubas i Jerzy Bałtakis uczestniczyli w zebraniu organizacyjnym Wojewódzkiego Komitetu Założycielskiego Samorządnych Niezależnych Związków Zawodowych w Bielsku-Białej, na czele Komitetu Założycielskiego „S” w Apenie stanął Stanisław Świerczek, E. Kubas został jego zastępcą; 25 IX 1980 St. Świerczek wybrany został w skład Prezydium MKZ w Bielsku-Białej. XI 1980 w wyborach KZ przew. został St. Świerczek, jego zastępcą E. Kubas, który de facto pełnił obowiązki przew.
27 I–6 II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo. 1981 załoga Apeny uczestniczyła w podbeskidzkim strajku generalnym, zakładowym KS kierował E. Kubas, podczas strajku w zakładzie wydawany był „Strajkowy Biuletyn Informacyjny”, który nast. przekształcony został w pismo pt. „Solidarność Apeny”.
VI 1981 zatrudnionych 2,5 tys. osób, do „S” należało 2365 prac. Apeny.
Podczas I WZD Reg. Podbeskidzie w skład ZR wybrani zostali z Apeny: Mieczysław Adamczyk, J. Bałtakis, Ryszard Pietraszko i Rudolf Tyrna (został także delegatem na KZD). J. Bałtakis i R. Pietraszko oddelegowani zostali do pracy w ZR.
13 XII 1981 z Apeny internowanych zostało 8 osób: J. Bałtakis, Zbigniew Baron, Oswald Dobrzański, Stanisław Kubica, Lechosław Putek, Bogdan Rol, Marian Styczyński i Józef Tetłak, a 18 XII 1981 Józef Kierpiec; 14 XII 1981 załoga Apeny podjęła jednodniowy strajk protestacyjny. IX 1982 ujawnił się poszukiwany listem gończym R. Pietraszko.
1982–1989 – w zakładzie działała podziemna „S” kierowana przez E. Kubasa, organizowano pomoc dla rodzin internowanych i represjonowanych, zbierano składki członkowskie, wypłacano zasiłki i zapomogi, kolportowano podziemną prasę (gł. „Solidarność Podbeskidzia”). 28 IX 1983 aresztowano frezera Michała Wołyńca, drukarza i kolportera „Solidarności Podbeskidzia”, członka RKW „Trzeci Szereg”.
II 1989 w zakładzie powstał Komitet Założycielski „S” kierowany przez E. Kubasa, później wybranego na przew. KZ. 25 XI 1989 podczas III WZD w skład ZR weszli R. Pietraszko i R. Tyrna, a Stanisław Gluza wszedł w skład RKR.
1989–2014 E. Kubas był przew. KZ/Organizacji Międzyzakładowej „S”. 25 III 2014 przew. Organizacji Międzyzakładowej „S” wybrany został Adam Bryl, a przew. Międzyzakładowej Kom. Rewizyjnej E. Kubas.
VI 2021 w ABB Industrial Solution Spółka z o.o. w Bielsku-Białej zatrud. było 830 osób, a w spółce Apena-Remont 90 osób. Do „S” należało 445 osób. W ABB działał też związek zaw. Metalowcy skupiający ok. 80 członków.
1975–1990 Wydział III A Sekcja VI KWMO/WUSW w Bielsku-Białej prowadził Sprawę Obiektową krypt. Apena; działacze „S” Apeny rozpracowywani byli też w ramach Sprawy Operacyjnej krypt. Paczka.
Artur Kasprzykowski