Ośrodek Odosobnienia w Sosnowcu-Radosze
Ośrodek Odosobnienia w Sosnowcu-Radosze, ośrodek dla kobiet, funkcjonował 13 XII 1981– 12
II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, II, tzw. II Krajówka, powstała w III 1982 w Trójmieście z inicjatywy: Tadeusza Harasimowicza (od XII 1981 na emeryturze, wcześniej gł. księgowy w Gdańskich Zakładach Rybnych, doradca tamtejszej KZ „S”), Józefa Koska (dźwigowy w Zarządzie Portu Gdynia), Pawła Slezyngiera (mistrz na Wydz. K-2 Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, przewodniczący „S” na największym wydziale stoczni), Jana Gawina (w III 1982 w SKP, od X 1982 pracownik Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodno-Kanalizacyjnego w Gdyni), Pawła Zińczuka (ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, od IX 1980 łącznik Wydz. P-1 z Komitetem Założycielskim „S” w SG, nast. członek KZ), Janusza Satory (w 1980 w WZZ, w VIII 1980 członek KS w Elmorze; nast. wiceprzewodniczący KZ; 15 XII 1981 organizator 1-dniowego strajku w zakładzie, nast. w ukryciu), Ryszarda Jankowskiego (ze Stoczni Nauta w Gdyni), Jana Kisielewskiego, we współpracy z Tadeuszem Kulczyńskim (z Gdańskiej Stoczni Remontowej) i przedstawicielami Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte: Andrzejem Adamczykiem, Romanem Wyżlicem, Janem Wójcikiem. W komórce poligraficznej II Krajówki byli: Andrzej Andrzejewski, Justyn Baranowski, Witold Szaniawski; Tadeusz Szozda (łącznik z II KK). Członkowie II Krajówki m.in. kolportowali pisma podziemne („Tygodnik Mazowsze”, „Solidarność Narodu”). 28 VIII 1982 wystosowano „Apel do społeczeństwa” nawołujący do udziału w manifestacjach. Nazwa organizacji (miała posłużyć do sygnowania dokumentów) była kwestią sporną: II KK NSZZ „S” zaproponował T. Harasimowicz, by nadać większą rangę programowi, nad którym pracowali przedstawiciele największych zakładów Trójmiasta. Dokument: „Program budowy ugody narodowej” został ostatecznie zredagowany w VII 1982 przez P. Slezyngiera we współpracy z T. Harasimowiczem i P. Zińczukiem (podczas spotkania w jego mieszkaniu); był to przeredagowany tekst tez Prymasowskiej Rady Społecznej (opublikowanych 5 IV 1982). Wydany 4 VIII 1982 program podpisano: „Delegaci i Pracownicy. II KK NSZZ «S» (działająca na czas zawieszenia Związku)”. Zastrzeżenie to dołączono, by podkreślić, że II Krajówka nie dąży do przejęcia władzy w „S”. Żądano m.in.: odwołania stanu wojennego, likwidacji ograniczeń praw i swobód obywatelskich, uwolnienia internowanych, uniewinnienia aresztowanych, przywrócenia do pracy zwolnionych za działalność związkową, zaniechania represji wobec pracowników nauki. Spotkania II Krajówki odbywały się: w mieszkaniach T. Harasimowicza w Sopocie, P. Zińczuka w Gdańsku, w mieszkaniu przy ul. Leczkowa, na przystankach SKM Gdańsk Politechnika i Gdynia-Redłowo, w parkach. W V 1982 na Łysej Górze w Sopocie członkowie II Krajówki spotkali się z poszukiwanym listem gończym Bogdanem Lisem, który interesował się nastrojami w zakładach pracy; postanowiono utrzymywać kontakt, II Krajówka zobowiązała się przekazać mu przez łącznika opracowany program organizacji. II Krajówka została rozbita na przełomie XII 1982/I 1983; 9 XII 1982 zatrzymano, nast. aresztowano P. Slezyngiera, 19 I 1983 – J. Koska, 24 I 1983 – T. Harasimowicza, 27 I 1983 – J. Gawina, 7 II 1983 – P. Zińczuka, 30 V 1983 – R. Jankowskiego, na pocz. VII 1983 – J. Satora. J. Kisielewski od I 1983 ukrywał się, późn. został zatrzymany. 27 VII 1983 ppłk Stefan Rutkowski, Naczelnik Wydz. Śledczego WUSW w Gdańsku, wniósł wniosek o umorzenie śledztwa na mocy amnestii. 16 XI 1983 Sąd Rejonowy w Gdańsku umorzył śledztwo.
1982 w Areszcie Śledczym, przetrzymywano tu głównie członkinie „S” i NZS z Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, łącznie 36 osób. Naczelnikiem Aresztu Śledczego w Sosnowcu był ppłk. H. Pietrusiewicz.
13 XII 1982 przetrzymywanych 15 kobiet, 19 XII – 25, 31 XII – 34, 23 I 1982 – 29, w tym dniu, przed spodziewaną wizytacją przedstawicieli MCK 22 internowane przewieziono, m.in. do Ośrodka Odosobnienia w Darłówku, 24 I 1982 –7 przetrzymywanych kobiet, 12 II 1982 – 3, przewiezione do aresztu KW MO w Katowicach.
Kobiety przetrzymywane były w pawilonie żeńskim, w kilku- lub kilkunastoosobowych celach, (przeznaczonych dla mniejszej liczby osób), które było b. słabo ogrzewane, wilgotne i zagrzybione, w niektórych oknach z wybitymi szybami, na podłodze lód. Łóżka brudne, sienniki wypełnione przegniłą, wilgotną słomą, często zarobaczone, cienkie, zniszczone koce; nieosłonięte sanitariaty w celi, jedna miednica z zimną wodą na kilkanaście kobiet, raz w tygodniu łaźnia, woda zimna lub zbyt gorąca; posiłki nierzadko zarobaczone.
Co najmniej dwie kobiety internowane były przed lub w trakcie poważnego leczenia, pobyt w zimnych celach zagrażał ich życiu i zdrowiu.
Zamknięte cele uniemożliwiały zorganizowanie zajęć; brak dostępu do książek i prasy.
Opiekę duszpasterską sprawował ks. Zdzisław Wajzer.
Tomasz Kurpierz, Jarosław Neja
Tomasz Kurpierz, Jarosław Neja